Zakaz reklamy alkoholu – teoria a praktyka w polskim prawie

Dlaczego w Polsce mamy zakaz reklamy napojów alkoholowych i zakaz promocji alkoholu? Czym jest zakaz reklamy alkoholu? Dlaczego reklama alkoholu, mimo zakazu, jest obecna w naszym życiu? Czy reklama alkoholu w internecie jest zgodna z prawem? Odpowiedzi na te pytania znajdziesz poniżej!

Na tym polega problem z piciem. Gdy wydarzy się coś złego, pijesz, żeby zapomnieć. Kiedy zdarzy się coś dobrego, pijesz, żeby to uczcić. A jeśli nie wydarzy się nic szczególnego, pijesz po to, żeby coś się działo.

Charles Bukowski – Kobiety

Państwo zdaje sobie z tego sprawę, dlatego stara się informować swoich obywateli o szkodliwości tej procentowej używki. Napoje alkoholowe spożywane w nadmiarze niosą negatywne konsekwencje nie tylko dla samych zainteresowanych, lecz także dla osób w ich najbliższym otoczeniu. Leczenie alkoholizmu wiąże się też z bardzo wysokimi kosztami społecznymi, a to również nie leży w interesie Rzeczpospolitej. Naturalnym więc wydaje się fakt, że władza dąży do ograniczenia stosowania używek, chociażby poprzez stosowanie zakazów i obostrzeń reklamowych. Co na to przedsiębiorcy? Znajdują "kruczki" prawne!

Czym jest reklama alkoholu?

Na samym początku warto wyjaśnić sobie jedno. W niniejszym tekście nie chodzi o reklamę alkoholu, a o instytucję znaną jako reklama napojów alkoholowych. Sam alkohol może znajdować się chociażby w płynach do spryskiwaczy, medykamentach, kosmetykach i różnego rodzaju czekoladkach. Ustawodawcy chodzi jednak o konkretne rodzaje napojów zawierających alkohol (np. piwo, wódka, wino, itp.). Tak więc na wstępie warto zapoznać się z pojęciem art. 2¹ ust. 1 pkt. 3 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi.

Zgodnie z jego treścią reklama napojów alkoholowych to publiczne rozpowszechnianie:

• znaków towarowych napojów alkoholowych,
• symboli graficznych z nimi związanych,
• nazw i symboli graficznych przedsiębiorców produkujących napoje alkoholowe,

nieróżniących się od nazw i symboli graficznych napojów alkoholowych, służące popularyzowaniu znaków towarowych napojów alkoholowych.

Ważne! Za reklamę nie uważa się informacji używanych do celów handlowych pomiędzy przedsiębiorcami zajmującymi się produkcją, obrotem hurtowym i handlem napojami alkoholowymi

Przeczytaj również:
Czym się różni koncesja na alkohol od zezwolenia?

Czym jest promocja alkoholu?

By w pełni zrozumieć przekaz niesiony przez niniejszy artykuł, warto również zapoznać się z pojęciem promocji alkoholowej. Zgodnie z powyższym artykułem jest to publiczna degustacja napojów alkoholowych, rozdawanie rekwizytów związanych z napojami alkoholowymi, organizowanie premiowanej sprzedaży napojów alkoholowych, a także inne formy publicznego zachęcania do nabywania napojów alkoholowych.

Czym jest napój alkoholowy?

Wiemy już, że zakaz reklamy alkoholu to tak naprawdę zakaz reklamy napojów alkoholowych. Jak więc ustawodawca rozumie pojęcie napoju alkoholowego? Zgodnie z art. 46 ustawy o wychowaniu w trzeźwości jest to produkt przeznaczony do spożycia, który zawiera w sobie alkohol etylowy pochodzenia rolniczego, przekraczający 0,5 % objętościowych alkoholu.

Zakaz reklamy napojów alkoholowych

Zgodnie z art. 13¹ ust. 1 ustawy o wychowaniu w trzeźwości na terenie Rzeczpospolitej Polskiej obowiązuje zakaz reklamy i zakaz promocji napojów alkoholowych. Jedynym wyjątkiem jest piwo. Ten produkt może być reklamowany, jednakże pod kilkoma bardzo surowymi warunkami. Przede wszystkim reklama nie może w żaden sposób być kierowana do małoletnich, nie może też ich przedstawiać. Ponadto nie łączy alkoholu:

• ze sprawnością fizyczną,
• kierowaniem pojazdami,
• z właściwościami leczniczymi, stymulującymi, uspakajającymi,
• ze sposobem na rozwiązywanie problemów osobistych,
• z nadmiernym spożyciem,
• z potępieniem abstynencji lub krytykowaniem umiarkowanego spożycia,
• ze wskazaniem, że "im wyższy procent", tym alkohol jest lepszy,
• z atrakcyjnością seksualną, relaksem i wypoczynkiem,
• z nauką, pracą, sukcesem życiowym lub zawodowym.

Ciekawostka! Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, mimo iż wyłącza piwo spod całkowitego zakazu, nie zawiera jego definicji. Tę znajdziemy jednak w ustawie o podatku akcyzowym.

1. Piwem w rozumieniu ustawy są wszelkie wyroby objęte pozycją CN 2203 00 oraz wszelkie wyroby zawierające mieszaninę piwa z napojami bezalkoholowymi, objęte pozycją CN 2206 00, jeżeli rzeczywista objętościowa moc alkoholu w tych wyrobach przekracza 0,5 % objętości.
2. Produkcją piwa w rozumieniu ustawy jest wytwarzanie lub przetwarzanie piwa, a także jego rozlew.

art. 94 – ustawa o podatku akcyzowym

Czym są jednak tajemnicze liczby CN 2203 00 i CN 2206 00? Są to pozycje zawarte w załączniku do Rozporządzenia Rady (EWG) Nr 2658/87 i określają piwo otrzymywane ze słodu oraz pozostałe napoje fermentowane (np. cydr i miód pitny), mieszanki napojów fermentowanych i mieszanki napojów fermentowanych i bezalkoholowych.

Przeczytaj również:
Podatek akcyzowy od alkoholu w Unii Europejskiej

W Polsce istnieje zarówno zakaz reklamy, jak i zakaz promocji napojów alkoholowych. Są jednak miejsca, w których przedsiębiorcy bardzo chętnie umieszczają swoje banery i tworzą klipy zachęcające do delektowania się trunkami.

Zakaz promocji alkoholu – gdzie nie można reklamować?

Zgodnie z art. 13¹ pkt. 2 reklama napojów alkoholowych, jak również ich promocja, nie może być prowadzona:

• w telewizji, radiu, kinie między godziną 6:00 a 20:00 (wyjątkiem jest impreza sportu wyczynowego lub profesjonalnego w trakcie jej trwania, kiedy to organizator sam reklamuje napój alkoholowy),
• na kasetach video i innych podobnych nośnikach (np. płyta DVD, pen-drive, dysk przenośny, itp.),
• w prasie młodzieżowej i dziecięcej,
• na okładkach dzienników i czasopism,
• na słupach i tablicach reklamowych i innych stałych czy ruchomych powierzchniach wykorzystywanych do reklamy (wyjątkiem są reklamy, których 20% powierzchni zajmują widoczne i czytelne napisy informujące o szkodliwości spożycia alkoholu i sprzedaży go małoletnim)
• z udziałem małoletnich.

Ważne! Każdy ze wspomnianych zakazów dotyczy reklamy i promocji o charakterze bezpośrednim. Warto jednak pamiętać, że zakazem zostały objęte również tzw. reklamy pośrednie. Dotyczą one produktów, usług i podmiotów związanych z napojami alkoholowymi.

Zakaz reklamy napojów alkoholowych – reklama pośrednia

Artykuł nr 13¹ pkt 3 zabrania promować i reklamować produktów i usług, których nazwa i znak towarowy, czy nawet kształt graficzny i opakowanie, wykorzystuje podobieństwo do napoju alkoholowego, producenta lub dystrybutora. Sam zakaz reklamy pośredniej pojawił się później niż zakaz reklamy bezpośredniej. Ta instytucja powstała z potrzeby reakcji na kreatywne reklamy przedsiębiorców, którzy skutecznie omijali niekorzystne dla nich przepisy prawa.

Zobacz:

Reklama Wódki Bols

Reklama Wódki Soplica

Przykładem mogą być reklamy Wódki Bols jako... łódki Bols (zbliżenie fonetyczne, które miało ułatwić skojarzenie) i Wódki Soplica przedstawianej jako Wypoczynkowa Turystyka Konna Soplica (WTK Soplica, fon. WU-TE-KA).

Ważne! Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że parasole, podkładki, nalewaki i kufle z logiem piwa są reklamą. W związku z czym używanie ich w miejscu publicznym stanowi reklamę i promocję. Podmioty, które świadczą usługę będącą reklamą lub promocją związaną z napojami alkoholowymi, mają obowiązek uiścić opłatę w wysokości 10% podstawy opodatkowania VAT wynikającej z tej usługi.

Zobacz:
Wyrok NSA

Reklama napojów alkoholowych w internecie – czy jest legalna?

W celu zakwalifikowania działań jako reklamy i promocji napojów alkoholowych musi wystąpić ich publiczne dokonanie. Znaczy to tyle, że przykładowa reklama ma możliwość trafienia do nieograniczonej liczby osób. Takimi miejscami są z pewnością telewizja, radio, prasa i... internet.

Przeczytaj również:
Internet jako miejsce publiczne - jest wyrok sądu

Należy również pamiętać, że nie można rozpowszechniać wizerunków napojów alkoholowych lub symboli graficznych i nazw z nimi związanych. Zakaz ten ma zapobiegać chociażby takim reklamom jak te opisane powyżej (np. Łódka Bols).

Reklama napojów alkoholowych w internecie jest zabroniona, a jednak... można się tam reklamować. Jak to możliwe? Reklama alkoholu jest dozwolona, w przypadku gdy kieruje się ją do ograniczonej liczby osób. Innymi słowy, niepubliczna reklama napojów alkoholowych w internecie jest całkowicie legalna. Przedsiębiorcy mogą więc bez przeszkód prowadzić prywatne strony internetowe lub też na takich promować swoje produkty. To samo można robić na blogach i portalach społecznościowych, takich jak Facebook.

Ważne! Należy pamiętać, że dostęp do wspomnianych stron internetowych, blogów i portali społecznościowych musi wymagać obowiązkowej rejestracji i zaakceptowania regulaminu. W innym wypadku dane miejsce w internecie stanowi miejsce publiczne.

Wspomniane prywatne części internetu powinny także zawierać informację o tym, jakiego rodzaju treści się w nich zawierają. Wymagane jest także umieszczenie na takich stronach klauzuli pełnoletności, o czym warto wspomnieć też w regulaminie.

Zakaz promocji alkoholu – gdzie MOŻNA reklamować?

Ustawodawca zdecydował się uczynić wyłom w szczelnym murze zakazów. Postanowił bowiem umieścić w ustawie art. 13¹ ust. 9, który uchyla zakaz reklamy i promocji prowadzonej:

• w hurtowniach,
• na wydzielonych stoiskach,
• w punktach prowadzących sprzedaż napojów alkoholowych, w których ich roczna wartość sprzedaży stanowi nie mniej niż 70% wartości sprzedaży ogółu towarów (np. "sklep monopolowy"),
• na terenie punktów prowadzących sprzedaż napojów alkoholowych przeznaczonych do spożycia w miejscu sprzedaży (np. bar, pub, restauracja).

Zakaz promocji alkoholu – co grozi za złamanie zakazu?

Zgodnie z art. 13¹ ust. 10 wszystkie wskazane powyżej zakazy dotyczą osób fizycznych, prawnych i jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, które są uczestnikami prowadzonej reklamy. W tym obiegu nie ma znaczenia, czy dany podmiot jest zleceniodawcą, czy też zleceniobiorcą, jak również nie ma znaczenia sposób i forma prezentacji reklamy. Kara grzywny – wskazana w art. 45 ² – za złamanie powyższych ograniczeń i zakazów może oscylować w granicach od 10 tys. zł do nawet 500 tys. zł.