Zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie osoby podejrzanej

Artykuł 247 Kodeksu postępowania karnego dotyczy zatrzymania i doprowadzenia prokuratorskiego, które ma charakter procesowy. Może dotyczyć zarówno osoby podejrzanej (np. osoby, co do której zostało złożone zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa), jak i podejrzanego. Jakie są przesłanki zastosowania tej instytucji?

Doprowadzenie osoby podejrzanej do prokuratora

Zatrzymanie, o którym mowa w art. 247 § 1 ustawy Kodeks postępowania karnego (dalej jako „kpk”) jest dopuszczalne w sytuacji, gdy zachodzi tylko potrzeba doprowadzenia osoby podejrzanej do prokuratora. Wskazuje na to użycie w przepisie funktora „i” dla połączenia słów „zatrzymanie” oraz „przymusowe doprowadzenie”. Wartość logiczna tak zbudowanego zdania jest prawdziwa, jeżeli te dwa elementy wystąpią łącznie. Zatrzymanie to jest czynnością procesową. Ma ono służyć wyłącznie celom procesowym jako środek przymusu. Powinno się je stosować jedynie wtedy, gdy istnieją okoliczności wskazujące na to, że osoba podejrzana dobrowolnie nie stawi się na wezwanie organu procesowego (wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 6 grudnia 2012 r., sygn. II AKa 350/12).

Przesłanki zatrzymania i przymusowego doprowadzenia

Aby decyzja prokuratora o zatrzymaniu i doprowadzeniu stała się zasadna i legalna, wymagana jest przede wszystkim podstawa dowodowa zastosowania tej czynności. Oznacza to, że zatrzymanie następuje dopiero w sytuacji, gdy istnieje chociażby tylko uzasadnione przypuszczenie, że osoba podejrzana popełniła przestępstwo. Co więcej, zgodnie z art. 247 § 1 kpk, prokurator może zarządzić zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie osoby podejrzanej albo podejrzanego, jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że:

1. nie stawią się na wezwanie w celu przeprowadzenia z ich udziałem czynności takich jak przedstawienie zarzutów (art. 313 kpk), modyfikacja zarzutów (art. 314 kpk) albo badań lub czynności, o których mowa w art. 74 § 2 lub 3 kpk (oględziny zewnętrzne ciała oraz inne badania nie połączone z naruszeniem integralności ciała, pobranie odcisków, fotografowanie, okazanie w celach rozpoznawczych innym osobom, badania psychologiczne i psychiatryczne, badania połączone z dokonaniem zabiegów na ciele (z wyjątkiem chirurgicznych), pobranie krwi, włosów lub wydzielin organizmu, pobranie wymazu ze śluzówki policzków),
2. mogą w inny bezprawny sposób utrudniać postępowanie.

Zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie, o którym mowa w § 1, może także nastąpić, gdy zachodzi potrzeba niezwłocznego zastosowania środka zapobiegawczego (art. 247 § 2 kpk).

Znaczenie przesłanek

Obawa, że podejrzany lub osoba podejrzana nie stawi się na wezwanie, musi być uzasadniona. Musi być zatem realna (a nie tylko hipotetyczna). Powinna ona wynikać z materiału dowodowego lub okoliczności sprawy. Ma to zastosowanie także w przypadku innego bezprawnego utrudniania postępowania, np. zacierania śladów przestępstwa. Natomiast potrzeba niezwłocznego zastosowania środka zapobiegawczego będzie zachodzić wtedy, gdy środek ten okaże się niezbędny do zabezpieczenia prawidłowego toku toczącego się postępowania. Będzie tak np. w sytuacji, gdy podejrzany namawia świadków do składania fałszywych zeznań. Zagrożenia związane z „innymi bezprawnymi sposobami utrudniania postępowania” muszą być co najmniej tak istotne jak zagrożenia, które wynikają z niestawiennictwa na wezwanie organu procesowego. Ponadto zatrzymanie powinno spełniać przesłanki proporcjonalności oraz odnoszące się do obiektywnie ustalonych zagrożeń.

Zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie może nastąpić także wtedy, gdy zachodzi potrzeba niezwłocznego zastosowania środka zapobiegawczego. Zatem można wyciągnąć wniosek, iż dotyczy to każdego ze środków zapobiegawczych. Zatrzymanie wiąże się z pozbawieniem wolności. Przyjąć zatem należy, iż warunki konieczności oraz proporcjonalności związane z instytucją zatrzymania są zrealizowane, gdy zatrzymanie ma stanowić podstawę zastosowania izolacyjnego środka zapobiegawczego.

Dopuszczalne także przeszukanie

Zgodnie z art. 247 § 3 kpk, w związku z zatrzymaniem można też zarządzić przeszukanie. Przepisy art 220–222 i art. 224 (zasady dokonywania przeszukania) stosuje się odpowiednio. Zgodnie bowiem z art. 219 § 1 kpk, możliwe jest dokonanie przeszukania pomieszczeń i innych miejsc w celu wykrycia lub zatrzymania albo przymusowego doprowadzenia osoby podejrzanej, a także w celu znalezienia rzeczy mogących stanowić dowód w sprawie lub podlegających zajęciu w postępowaniu karnym. Uzasadnienie takiego zachowania zachodzi wtedy, gdy istnieją  podstawy do przypuszczenia, że osoba podejrzana lub wymienione rzeczy tam się znajdują.

Przeczytaj również:
Przeszukanie – na czym polega oraz kto i kiedy może je przeprowadzić

Kto dokonuje doprowadzenia?

Zarządzenia, o których mowa w art. 247 § 1 kpk, wykonuje policja lub inne organy, o których mowa w art. 312 kpk. Stanowią je organy Straży Granicznej, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Krajowej Administracji Skarbowej, Centralnego Biura Antykorupcyjnego oraz Żandarmerii Wojskowej, w zakresie ich właściwości, oraz inne organy przewidziane w przepisach szczególnych. Zarządzenia dotyczące zatrzymania i przymusowego doprowadzenia żołnierza w czynnej służbie wojskowej, z wyjątkiem terytorialnej służby wojskowej pełnionej dyspozycyjnie, w sprawach niezwiązanych z wykonywaniem obowiązków służbowych, wykonują właściwe organy wojskowe (art. 247 § 7 kpk).

Co istotne, niezwłocznie po doprowadzeniu przeprowadza się z udziałem zatrzymanego czynności wskazane w § 1. Po ich dokonaniu należy go natomiast zwolnić, o ile nie zachodzi potrzeba stosowania środka zapobiegawczego (art. 247 § 4 kpk).