Czym jest arbitraż instytucjonalny?
Zapis na stały sąd polubowny jest najczęstszym rodzajem arbitrażu stosowanego w praktyce. Z badań przeprowadzonych przez Queen Mary University of London wynika, że stałe sądy polubowne rozpoznają ok. 86% wszystkich spraw arbitrażowych. Taki stan rzeczy wynika z wielu niewątpliwych zalet arbitrażu instytucjonalnego. Postaramy się je przedstawić w poniższym artykule.
Czym jest arbitraż instytucjonalny?
Istota arbitrażu instytucjonalnego sprowadza się do rozstrzygnięcia sporu przez stałą instytucję arbitrażową. W odróżnieniu więc od arbitrażu ad hoc, arbitraż instytucjonalny działa permanentnie. Sąd arbitrażowy ad hoc powoływany jest natomiast do rozstrzygnięcia jednej, konkretnej sprawy. Do podstawowych kryteriów wyodrębniających arbitraż instytucjonalny można zaliczyć więc jego trwały, nieprzemijający charakter. Co więcej, stały sąd arbitrażowy posiada swoją siedzibę, nazwę, władze oraz administrację (m.in. sekretariat).
Ponadto stałe sądy polubowne posiadają własne statuty oraz regulaminy. Wyżej wspomniane akty regulują funkcjonowanie wewnętrze sądu polubownego, jak również sam przebieg postępowania arbitrażowego. Stała instytucja arbitrażowa posiada także taryfę opłat. Na jej podstawie określane są wszelkie opłaty związane z postępowaniem, a także sposób ich wnoszenia.
Regulamin jako podstawa funkcjonowania stałego sądu polubownego
Zgodnie z art. 1161 §3 kpc, zapis na sąd polubowny może wskazywać stały sąd polubowny jako właściwy do rozstrzygnięcia sporu. Jeśli strony nie postanowiły inaczej, wiąże je regulamin stałego sądu polubownego obowiązujący w dacie wniesienia pozwu. Co do zasady więc, dokonując zapisu na stały sąd polubowny, postępowanie toczące się przed nim będzie oparte na regulaminie instytucji arbitrażowej. Przepisy regulaminu stałego sądu polubownego normują m.in. sposób wniesienia powództwa, wybór arbitrów czy też sam przebieg rozprawy.
Warte podkreślenia, jest również to, że w niektórych regulaminach znajduje się wzór klauzuli arbitrażowej. Wspomniane klauzule określa się często mianem klauzuli modelowej. Skorzystanie z takiej klauzuli gwarantuje stronom, że ich zapis na sąd polubowny wywoła zamierzone skutki prawne, tj. w przypadku wystąpienia sporu doprowadzi do rozpoznania sprawy przez wskazany, stały sąd polubowny. Zastosowanie klauzuli modelowej jest tym bardziej zalecane, iż wadliwie skonstruowana umowa o arbitraż może stanowić przesłankę skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego.
Lista arbitrów
Niewątpliwą zaletą stałych sądów polubownych jest lista rekomendowanych arbitrów. Z reguły na liście takiej znajdują się specjaliści z różnych dziedzin prawa, co gwarantuje wydawanie rozstrzygnięć na najwyższym poziomie merytorycznym. Najczęściej lista arbitrów nie jest wiążąca dla stron. Oznacza to, że mają one możliwość wyboru do zespołu orzekającego arbitrów, którzy nie znajdują się na liście stałego sądu polubownego. Od tej zasady występują jednak liczne odstępstwa, które wynikają z przepisów regulaminów instytucji arbitrażowych. Warto w tym miejscu przywołać §16 ust.3 Regulaminu Sądu Arbitrażowego przy Krajowej Izbie Gospodarczej. Zgodnie z tym przepisem arbiter jedyny oraz arbiter przewodniczący mogą zostać powołani wyłącznie spośród osób wpisanych na listę arbitrów. Jedynie w sytuacji, gdy uzasadnione jest to szczególnym charakterem sporu lub kwalifikacjami arbitra Rada Arbitrażowa może powołać arbitra jedynego lub przewodniczącego spoza listy. Aby jednak do tego doszło, niezbędny jest zgodny wniosek stron lub arbitrów rozpoznających sprawę.
Lista arbitrów nie musi być zawsze elementem konstytutywnym stałej instytucji arbitrażowej. Funkcjonują bowiem stałe sądy polubowne, które nie posiadają listy arbitrów. Jednakże lista ta w niektórych przypadkach pozwala na przyśpieszenie postępowania oraz uniknięcie zbędnych sporów co do ostatecznego składu zespołu orzekającego.
Zalety arbitrażu instytucjonalnego
Główną zaletą stałych sądów polubownych jest bez wątpienia wysoka jakość wyroków wydawanych przez zespoły orzekające. Strony mają bowiem możliwość wyboru arbitra specjalizującego się w danej dziedzinie prawa, wokół której oscyluje spór. Takich gwarancji nie daje zaś sądownictwo powszechne, w którym sędziowie przydzielani są do spraw w drodze losowania. Często dochodzi więc do sytuacji, w których sędziowie muszą korzystać z wiedzy specjalistycznej biegłych. Taki stan rzeczy doprowadza do przedłużania postępowania oraz generowania zbędnych kosztów.
Jedną z zalet arbitrażu instytucjonalnego jest również stała taryfa opłat. Strony, których spór rozstrzyga stały sąd arbitrażowy, z góry wiedzą, jakie koszty poniosą w związku z rozpoznaniem sprawy. Co więcej, wiele stałych sądów arbitrażowych posiada na swoich stronach internetowych „kalkulatory kosztów”. Za pomocą takiego rozwiązania można w łatwy i szybki sposób określić przewidywane opłaty związane z postępowaniem przed sądem polubownym.
Bezsporną zaletą stałych instytucji arbitrażowych jest posiadanie własnej administracji (sekretariatu). Takie rozwiązanie także przyśpiesza wydanie rozstrzygnięcia, ponieważ wszystkie czynności techniczno-prawne za arbitrów wykonują pracownicy sekretariatu stałego sądu polubownego.
Źródła:
- sakig.pl
- T. Ereciński, K. Weitz, Sąd Arbitrażowy, Warszawa 2008
- System Prawa Handlowego T.8, Arbitraż Handlowy, red. Szumański 2015 wyd. 2
- www.international-arbitration-attorney.com