Grupy ryzyka powrotu do przestępstwa

Z punktu widzenia skuteczności prowadzonej resocjalizacji wprowadzenie zasad szacowania ryzyka ponownej przestępczości wydaje się w pełni uzasadnione. Problematyka oceny recydywy u przestępców to jedno z najważniejszych zadań wymiaru sprawiedliwości zarówno na etapie orzekania sądowego, jak i w toku postępowania wykonawczego. Konsekwencją ustalenia ryzyka powrotu do przestępstwa w tym właśnie stadium jest podjęcie odpowiednich działań i interwencji korekcyjnych wobec danej osoby. Jakie grupy ryzyka wyróżnia polski Kodeks karny wykonawczy?

Powrót do przestępstwa – rodzaje grup ryzyka

Poszukiwanie skutecznych narzędzi prognostycznych oceny ryzyka recydywy doprowadziło do powstania czterech kolejnych generacji poprawianych i ulepszanych narzędzi diagnostycznych. Zgodnie z art. 169b § 1 ustawy Kodeks karny wykonawczy (dalej jako „kkw”), w celu zapewnienia optymalnego oddziaływania na osoby, wobec których sprawowany jest dozór oraz zastosowania właściwej metody kontroli tych osób ustala się trzy grupy ryzyka powrotu do przestępstwa. Są to grupy:

1. obniżonego ryzyka (A);
2. podstawowa (B);
3. podwyższonego ryzyka (C).

Kwalifikacji oraz rekwalifikacji danej osoby do danej grupy ryzyka powrotu do przestępstwa dokonują organy postępowania wykonawczego. Do organów tych należą kierownik zespołu kuratorskiej służby sądowej oraz upoważniony sędzia. Przy czym w przypadku rozbieżności decydujące jest stanowisko sędziego.

Grupa obniżonego ryzyka (A)

Do grupy obniżonego ryzyka (A) kwalifikuje się osoby, wobec których zastosowano warunkowe umorzenie postępowania. Do tej grupy kwalifikują się także osoby dotychczas niekarane, których właściwości oraz warunki osobiste i środowiskowe, dotychczasowy sposób życia oraz których zachowanie po popełnieniu przestępstwa uzasadniają przekonanie, że będą one w okresie próby przestrzegać porządku prawnego. W szczególności natomiast nie popełnią ponownie przestępstwa (art. 169b § 2 kkw). W szczególnie uzasadnionych przypadkach kierownik zespołu kuratorskiej służby sądowej lub sędzia może zakwalifikować do grupy obniżonego ryzyka (A) osoby spełniające przesłanki grupy podstawowej (B).

Przeczytaj również:
Kiedy sąd może zastosować warunkowe umorzenie postępowania?

Grupa podwyższonego ryzyka (C)

W myśl art. 169b § 3 kkw, do grupy podwyższonego ryzyka (C) kwalifikuje się skazanych:

1. określonych w art. 64 § 1 i 2 Kodeksu karnego (recydywa podstawowa i wielokrotna);
2. którzy po wydaniu wyroku lub w okresie próby popełnili przestępstwo podobne;
3. za przestępstwo pozostające w związku z używaniem alkoholu, środka odurzającego lub innego podobnie działającego środka;
4. za przestępstwa przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności na szkodę małoletniego, a także za przestępstwa przeciwko wolności seksualnej popełnione w związku z zakłóceniem czynności psychicznych o podłożu seksualnym innym niż choroba psychiczna;
5. z zaburzeniami psychicznymi, jeżeli zaburzenia te miały związek z popełnieniem przestępstwa;
6. w związku ze stosowaniem przemocy w rodzinie, którzy pozostają z osobą pokrzywdzoną we wspólnym gospodarstwie domowym w okresie próby, z wyłączeniem osób, wobec których zastosowano warunkowe umorzenie postępowania;
7. związanych z subkulturami przestępczymi lub grupami mającymi związek ze środowiskiem przestępczym;
8. którzy wymagają intensywnych działań w okresie próby ze względu na dotychczasową karalność, sposób życia, właściwości osobiste i zachowanie w okresie próby, w tym stopień wykonania orzeczonych obowiązków, albo ze względu na inne okoliczności.

Dozór w stosunku do osób zakwalifikowanych do grupy podwyższonego ryzyka (C) wykonują kuratorzy zawodowi (art. 169b § 5 kkw). W szczególnie uzasadnionych przypadkach kierownik zespołu kuratorskiej służby sądowej lub sędzia może wyrazić zgodę na wykonywanie dozoru przez kuratora społecznego. Może się tak zdarzyć z uwagi na właściwości i warunki osobiste skazanego oraz predyspozycje, wykształcenie, umiejętności i przeszkolenie kuratora społecznego.

Grupa podstawowa (B)

Do grupy podstawowej (B) kwalifikuje się osoby, które nie spełniają przesłanek grupy obniżonego ryzyka ani grupy podwyższonego ryzyka (art. 169b § 3 kkw). W szczególnie uzasadnionych przypadkach, zwłaszcza wobec postępu w procesie resocjalizacji, sędzia może zakwalifikować do grupy podstawowej (B) osoby spełniające przesłanki grupy podwyższonego ryzyka (C).