Podatek PCC – poradnik

Zawierasz umowę? Jeśli nie płacisz podatku VAT, zapłacisz podatek od czynności cywilnoprawnych (PCC). Sprawdź, kto płaci taki podatek i kto może być z niego zwolniony.

PCC – jakich transakcji dotyczy i jak go rozliczyć?

Podatek od czynności cywilnoprawnych (podatek PCC) uregulowany został w ustawie z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (ustawa PCC). Jak sama nazwa wskazuje, podatek ten dotyczy czynności cywilnoprawnych, a zatem co do zasady takich transakcji dokonywanych w życiu codziennym jak np. umowa sprzedaży, umowa pożyczki (dokładny spis czynności wskazany jest w art. 1 ustawy PCC).

Podatek PCC nie dotyczy natomiast transakcji opodatkowanych podatkiem VAT lub też przypadku, gdy jeden z podmiotów transakcji jest zwolniony z tego podatku (tzn. jeżeli np. z tytułu sprzedaży samochodu jedna ze stron umowy opodatkowana jest podatkiem VAT, to od tej transakcji nie ma obowiązku odprowadzania podatku PCC).

Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania czynności cywilnoprawnej (np. zawarcie umowy).

Podatnik i płatnik

Podatnikiem podatku PCC jest beneficjent czynności (transakcji) tzn. w przypadku sprzedaży nieruchomości lub samochodu będzie to kupujący, a w przypadku umowy pożyczki będzie to pożyczkobiorca.

Pamiętać należy, że w przypadku transakcji nabycia nieruchomości podatek od czynności cywilnoprawnych odprowadzany jest przez notariusza, który jest płatnikiem tego podatku. Oznacza to, że podatnik nie musi się martwić kwestią podatku. To notariusz – jako płatnik – zobowiązany jest obliczyć i odprowadzić podatek PCC we właściwej wysokości do urzędu skarbowego.

Deklaracja i zapłata podatku

Podatek od czynności cywilnoprawnych płaci się w kasie organu podatkowego lub na jego rachunek bankowy w terminie 14 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego (czyli 14 dni od zawarcia umowy). Deklaracja PCC-3 składana jest do właściwego urzędu skarbowego również w terminie 14 dni. Formularz PCC-3 można złożyć do właściwego urzędu skarbowego osobiście lub za pośrednictwem poczty. Istnieje również możliwość elektronicznego złożenia deklaracji za potwierdzeniem danymi autoryzującymi.

PCC w skrócie

Wszystkie osoby, które zawierają umowę, odpowiadają za to, żeby zapłacić podatek przy:

• umowie zamiany,
• umowie spółki cywilnej.

Inne umowy

W przypadku innych umów za podatek odpowiada jedynie nabywca. Jeśli nabywcą jest kilka osób, to wszystkie te osoby (na przykład mąż i żona, którzy kupują razem samochód). Podobnie, gdy kilka osób ustanawia hipotekę.

W takiej sytuacji są 3 możliwości zapłaty podatku:

• 1 osoba płaci w całości,
• wszyscy płacą w częściach,
• niektórzy płacą w częściach.

Części nie muszą być równe, ale ich suma ma dać całą kwotę podatku. Na przykład umowę spółki zawarło 5 osób: 2 płacą podatek po połowie, a pozostałe nie płacą.

Jeśli podatek nie zostanie zapłacony przez te osoby w terminie i w całości – urząd skarbowy może sam zdecydować, kto i ile zapłaci.

UWAGA! Podatek płacisz także, jeśli:

• zmienisz jedną z wymienionych umów i przez to podwyższy się podstawa opodatkowania,
• dostaniesz orzeczenie sądu albo zawrzesz ugodę – jeśli mają takie same skutki prawne jak te umowy. Na przykład: jeśli sąd wyda orzeczenie, które znosi współwłasność, trzeba zapłacić podatek jak przy umowie o zniesienie współwłasności.

PCC od zakupu nieruchomości

Stawka podatku PCC od zakupu nieruchomości wynosi 2% wartości rynkowej nieruchomości. Podatnikiem podatku jest kupujący. Umowa sprzedaży nieruchomości zawierana jest formie aktu notarialnego, dlatego płatnikiem podatku jest notariusz, który pobiera podatek razem z taksą notarialną.

Podatkowi PCC podlegają co do zasady transakcje sprzedaży nieruchomości na rynku wtórnym. Pamiętać jednak należy, że podatkowi PCC może również podlegać sprzedaż nieruchomości pomiędzy przedsiębiorcami (w przypadku sprzedaży ze stawką VAT zwolnioną zgodnie z art. 43 ustawy o VAT). Zwolnienie z VAT oznacza bowiem obowiązek uregulowania podatku PCC od transakcji sprzedaży nieruchomości.

PCC od sprzedaży samochodu

Podatku PCC nie musimy płacić, jeżeli kupujemy samochód w salonie lub komisie (czyli od podmiotu, który z tytułu tej transakcji rozlicza podatek VAT).

Dokonując jednak zakupu samochodu pomiędzy osobami prywatnymi, należy rozliczyć podatek PCC. Obowiązek podatkowy ciąży na kupującym. Stawka podatku to 2% wartości rynkowej samochodu.

Podatku PCC nie trzeba płacić od zakupu samochodu za granicą. Podatkowi PCC podlegają bowiem tylko czynności, których przedmiot w chwili zawarcia umowy znajduje się na terytorium Polski.

PCC od pożyczki

Stawka podatku od umowy pożyczki wynosi 0,5% kwoty pożyczki. Obowiązek podatkowy ciąży na pożyczkobiorcy. Podatek PCC nie dotyczy umów pożyczki zawieranych z bankami czy też instytucjami finansowymi, które na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 38) są zwolnione z podatku VAT (a co za tym idzie, taka umowa pożyczki nie podlega podatkowi PCC).

Pamiętać należy, że umowa pożyczki udzielana członkom najbliższej rodziny korzysta ze zwolnienia podatkowego pod warunkiem złożenia zawiadomienia do właściwego urzędu skarbowego w terminie 14 dni od zawarcia umowy i udokumentowania udzielenia pożyczki przelewem lub wpłatą na rachunek bankowy. Wolna od podatku PCC jest również pożyczka udzielana przez wspólnika spółki dla spółki (w takiej sytuacji nie trzeba nawet składać żadnej deklaracji do urzędu skarbowego).

Kto jest zwolniony z podatku?

• każdy, kto kupuje na własne potrzeby sprzęt rehabilitacyjny, wózki inwalidzkie, motorowery, motocykle lub samochody osobowe – jeśli ma:
  • orzeczenie o znacznym albo umiarkowanym stopniu niepełnosprawności (nie jest ważne, jakie ma schorzenie),
  • orzeczenie o lekkim stopniu niepełnosprawności w związku ze schorzeniami narządów ruchu,
• organizacje pożytku publicznego – jeśli dokonują czynności cywilnoprawnych tylko w związku ze swoją nieodpłatną działalnością pożytku publicznego,
• jednostki samorządu terytorialnego,
• Skarb Państwa,
• Agencja Rezerw Materiałowych.

Kiedy nie trzeba płacić podatku?

Nie płacisz podatku i nie składasz formularza w tej sprawie, jeśli:

• kupujesz obce waluty,
• kupujesz rzeczy ruchome – jeśli podstawa opodatkowania nie przekracza 1 000 zł,
• pożyczasz NIE WIĘCEJ niż 9 637 zł (liczą się łącznie pożyczki z ostatnich 5 lat od jednej osoby) – jeśli jest to pożyczka od bliskiej rodziny, czyli:
  • małżonka,
  • dzieci,
  • wnuków, prawnuków,
  • rodziców,
  • dziadków, pradziadków,
  • pasierbów, pasierbic,
  • rodzeństwa,
  • ojczyma, macochy,
  • zięcia, synowej,
  • teściów,
• pożyczasz pieniądze od osób spoza bliskiej rodziny – jeśli wysokość pożyczek od jednej osoby nie przekracza 5 000 zł i od wszystkich osób nie przekracza 25 000 zł.

Przykłady

Przykład 1:

Bierzesz od sąsiada 2 pożyczki – pierwsza 2 000 zł i druga 2 500 zł, więc łącznie pożyczasz 4 500 zł. W związku z tym nie płacisz podatku. Jeśli jednak weźmiesz od niego trzecią pożyczkę – 1 000 zł – łącznie pożyczysz 5 500 zł. Wtedy płacisz podatek od kwoty 500 zł, bo o 500 zł przekraczasz limit 5 000 zł, który jest wolny od podatku.

Przykład 2:

Pożyczasz od 5 osób po 5 000 zł, więc łącznie pożyczasz wtedy od wszystkich 25 000 zł. W związku z tym nie płacisz podatku. Jeśli jednak pożyczysz od kolejnej osoby 1 000 zł, to łącznie pożyczasz 26 000 zł. Wtedy płacisz podatek od kwoty 1 000 zł, bo o 1 000 zł przekraczasz limit 25 000 zł pożyczki od wielu osób, który jest wolny od podatku. Pamiętaj, że nie możesz przekroczyć limitu 5 000 zł i 25 000 zł w odpowiednich okresach. Każdy z tych okresów trwa 3 lata, licząc od 2009 roku. Czyli są to okresy: 1 stycznia 2009 – 31 grudnia 2011, 1 stycznia 2012 – 31 grudnia 2014, 1 stycznia 2015 – 31 grudnia 2017 i tak dalej. To znaczy, że jeśli pierwszą pożyczkę weźmiesz w październiku 2015 roku, to limit obowiązuje cię do 31 grudnia 2017 roku.

Nie zapłacisz podatku, jeśli złożysz formularz i udokumentujesz otrzymanie pieniędzy, a pożyczasz więcej niż 9 637 zł od najbliższej rodziny, czyli:

• małżonka,
• dzieci,
• wnuków, prawnuków,
• rodziców,
• dziadków,
• pasierbów, pasierbic,
• rodzeństwa,
• ojczyma, macochy.

Przede wszystkim deklarację w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych złóż do urzędu skarbowego odpowiedniego dla twojego miejsca zamieszkania. Pamiętaj, żeby zrobić to w ciągu 14 dni od zawarcia umowy pożyczki. Przede wszystkim udokumentuj natomiast, że otrzymujesz te pieniądze na konto bankowe, rachunek, który prowadzi spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa albo przekazem pocztowym.

Kiedy złożyć formularz PCC-3 i zapłacić podatek?

Formularz PCC-3 złóż w ciągu 14 dni od momentu, gdy powstał obowiązek podatkowy. Zazwyczaj jest to dzień zawarcia umowy.

Obowiązek podatkowy powstaje, gdy:

• zawierasz umowę na przykład sprzedaży, spółki, pożyczki, jeśli z góry nie ustalisz sumy pożyczki — obowiązek podatkowy powstaje z chwilą przekazania jakiejkolwiek kwoty,
• składasz oświadczenie o ustanowieniu hipoteki lub jeśli zawrzesz umowę ustanowienia hipoteki,
• uprawomocnia się orzeczenie sądu,
• dostajesz wyrok sądu polubownego albo dojdzie do ugody,
• zawierasz umowę przeniesienia własności – jeśli wcześniej podpiszesz umowę, w której zobowiążesz się przenieść własność, a teraz podpisujesz umowę przeniesienia tej własności,
• spółka uchwala podwyższenie swojego kapitału – jeśli ma osobowość prawną.

Co zrobić?

Wypełnij i złóż formularz PCC-3.

W urzędzie albo pocztą

1. Pobierz formularz PCC-3 i wydrukuj lub weź w dowolnym urzędzie skarbowym.
2. Wypełnij formularz.
3. Złóż go w urzędzie skarbowym albo wyślij go tam. Szczegóły znajdziesz w sekcji "Gdzie złożyć formularz PCC-3".
4. Zapłać podatek w kasie urzędu lub zrób przelew na jego konto.

Przez internet

1. Pobierz program e-Deklaracje i zainstaluj na swoim komputerze. Nie potrzebujesz do tego certyfikatu kwalifikowanego ani profilu zaufanego (eGo).
2. Znajdź i wypełnij formularz PCC-3.
3. Wyślij go do urzędu skarbowego. Szczegóły znajdziesz w sekcji "Gdzie złożyć formularz PCC-3".
4. Zapłać podatek przelewem na konto urzędu.

Gdzie złożyć formularz PCC-3

W dowolnym centrum obsługi przy urzędzie skarbowym (nie każdy urząd ma takie centrum). Możesz też wysłać go pocztą albo złożyć w urzędzie skarbowym odpowiednim dla:

• twojego miejsca zamieszkania lub siedziby firmy – jeśli zawierasz umowę:
  • która nie dotyczy nabycia nieruchomości (gruntu lub mieszkania). Jeśli podatek płaci więcej niż jedna osoba – w urzędzie skarbowym właściwym dla miejsca zamieszkania jednej z osób lub siedziby jednej z firm,
  • zawierasz umowę nabycia rzeczy, które znajdują się za granicą, lub prawa majątkowe, które są wykonywane za granicą,
• miejsca siedziby spółki – jeśli zawierasz umowę spółki.

Ile zapłacisz

Wysokość podatku zależy od tego, jaki rodzaj umowy podpisujesz. Jeśli jest to umowa:

• sprzedaży, zamiany, o dział spadku, zniesienie współwłasności oraz darowizny:
  • rzeczy ruchomych – 2% podstawy opodatkowania,
  • praw majątkowych – 1% podstawy opodatkowania,
• ustanowienia hipoteki – 19 zł,
• ustanowienia odpłatnego użytkowania oraz odpłatnej służebności – 1% podstawy opodatkowania,
• pożyczki oraz depozytu nieprawidłowego – 2% podstawy opodatkowania,
• wyjątkowo stawka podatku może wynosić 20% podstawy opodatkowania. Jest to stawka sankcyjna. Zapłacisz ją, jeśli urząd skarbowy lub urząd celno-skarbowy przeprowadzi u ciebie kontrolę i wtedy przyznasz się, że:
  • masz umowę pożyczki, depozytu nieprawidłowego lub o ustanowieniu na twoją rzecz użytkowania nieprawidłowego albo ich zmiany – jeśli podatek nie został przez ciebie opłacony,
  • masz pożyczkę pieniężną od kogoś z najbliższej rodziny (małżonka, dzieci, wnuków, prawnuków, rodziców, dziadków, pasierba, rodzeństwa, ojczyma lub macochy) i nie potrafisz udokumentować otrzymania tych pieniędzy na swój rachunek bankowy, rachunek prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową albo przekazem pocztowym,
• spółki – 0,5% podstawy opodatkowania.

Podatek płacisz:

• w kasie urzędu,
• przelewem na konto urzędu.

UWAGA! Jeśli podpisujesz akt notarialny – podatek zapłacisz u notariusza. Nie płać go wtedy w urzędzie skarbowym.

Co jest podstawą opodatkowania?

Podstawa opodatkowania zależy od rodzaju umowy, którą podpisujesz.

Na przykład zamieniacie rower o wartości rynkowej 1 500 zł i samochód o wartości rynkowej 2 000 zł. Podatek zapłacicie od 2 000 zł. Na przykład wartość pożyczki albo kredytu, który przejmujesz. Na przykład dostajesz z bratem w spadku samochód (po połowie), którego wartość rynkowa to 20 000 zł. Podpisujecie umowę o dział spadku, w której zapisaliście, że ty bierzesz samochód. Umawiasz się z bratem, że spłacisz mu 8 000 zł. Podatek płacisz od połowy wartości rynkowej samochodu, czyli od 10 000 zł. A nie od od 8 000 zł kwoty spłaty.

Przykładowo budujesz dom. W marcu podpisujesz z przyjacielem umowę. Ustalacie w niej, że pożyczy ci do 10 000 zł, jeśli nie będziesz mieć wystarczających środków na zapłatę za wykonane prace. W lipcu pożyczasz 8 000 zł, a we wrześniu 2 000 zł, w październiku spłacasz 10 000 zł, w listopadzie pożyczasz 1 500 zł. Zapłacisz podatek od każdej pożyczonej kwoty, czyli od 8 000 zł, od 2 000 zł i od 1 500 zł.

Podatek od umowy spółki

Natomiast w wypadku umowy spółki podstawa opodatkowania zależy od sytuacji.

Jak obliczyć wartość rynkową rzeczy lub praw majątkowych?

Podatek płacisz zawsze od wartości rynkowej rzeczy lub prawa majątkowego. Nawet jeśli w umowie ustalisz jego inną wartość.

Wartość rynkową przedmiotu czynności cywilnoprawnej określ na podstawie przeciętnej ceny tego, co jest przedmiotem tej czynności. Jeśli są to rzeczy – weź pod uwagę ich:

• położenie,
• stan,
• stopień zużycia.

Przykład

Mieszkasz w Warszawie i kupujesz samochód za 12 000 zł od sprzedawcy ze Szczecina. Sprawdzasz, jakie są przeciętne ceny takich samochodów, czyli tej samej marki, typu, modelu, z tego samego roku produkcji. Następnie bierzesz pod uwagę przeciętne ceny w dniu i w miejscowości, z której go kupujesz. Taki sam samochód w Warszawie kosztowałby 1 000 zł więcej. Podatek zapłacisz od kwoty 12 000 zł, bo jest to przeciętna cena w miejscu, z którego jest samochód.

Nie odliczaj od tej wartości długów i ciężarów

Przykład

Kupujesz samochód o wartości rynkowej 25 000 zł za cenę 5 000 zł. Sprzedawca obniżył dla ciebie cenę, bo przejmujesz od niego spłatę kredytu za samochód w wysokości 20 000 zł. Jednak podatek płacisz od kwoty 25 000 zł, czyli bez odliczania długów.

UWAGA! Jeśli za podstawę opodatkowania przyjmiesz wartość niższą niż rynkowa – zaniżysz podatek. Urząd skarbowy może ci wtedy kazać poprawić błąd. Zapłacisz wtedy brakujący podatek i odsetki.