Rozwód i podział majątku – czym jest majątek wspólny i jak go dzielić?

– Czy przestałeś już interesować się Jowitą? (…)
– Ależ nie, kochanie. Interesuję się nią bardzo. Czy mam cię o tym przekonać?
Chciałem ją objąć, ale odepchnęła mnie ze złością.
– Po pierwsze, jesteś trywialny, a po drugie jesteś uparty jak osioł. (…). Ja naprawdę nie jestem Jowita, a ona naprawdę istnieje. (…)
– Bardzo dobrze – powiedziałem – niech sobie będzie. Ale nie rozumiem, dlaczego ciągle wracasz do historii, o której ja już zupełnie zapomniałem. O co ci chodzi?
– Chodzi mi właśnie o to, że tak zupełnie zapomniałeś o tej historii. Ona o tobie nie zapomniała.
– Historia?
– Jowita.
– Słuchaj, kochanie, jeżeli Jowita istnieje rzeczywiście, to ty, zdaje się, usiłujesz mnie pchnąć w jej ramiona. Przysięgam ci, że jest sto pięćdziesiąt lepszych sposobów, ażeby uwolnić się od mężczyzny, którego się nie kocha. A najlepszy powiedzieć mu to wprost, po czym odejść i przechodzić na drugą stronę ulicy, jeżeli się go spotka.

Stanisław Dygat, „Disneyland” 

Rozwód – emocje i prawo

Zdarza się w życiu ludzkim moment, w którym dwoje ludzi będących w związku małżeńskim zauważa zbyt wiele różnic w swoich światopoglądach czy celach. Dochodzi do rozstania. Wtedy też pojawiają się emocje. Warto jednak spróbować nad nimi zapanować. Dlaczego? Bo rozwód to ścieżka nie tylko uczuciowa, ale również prawna, gdzie warto jednak kontrolować swoje zachowanie.

Rozwód jest bez wątpienia jednym z bardziej emocjonalnych przeżyć, jakich możemy doświadczyć, również w kontekście problemów z podziałem i rozdzieleniem majątku. Nie o emocjach jednak będzie ten tekst, a o kwestiach nieco bardziej praktycznych związanych z podziałem majątku rozwodzących się małżonków. Jak zadbać o swoje sprawy finansowe, a jednocześnie zachować się z klasą i zgodnie z prawem?

Majątek małżonków może być podzielony na kilka sposobów. Nie istnieje jedyne słuszne rozwiązanie. Wszystko zależy od konkretnej sytuacji zawodowej samych zainteresowanych. Przede wszystkim należy ustalić, czy oboje odkochanych chce załatwić sprawę polubownie, czy jednak będzie orzeczenie o winie. Warto również zdawać sobie sprawę z tego, że nawet przy tej pozytywnej wersji nie zawsze podział majątku musi być fifty-fifty. Wszystko zależy od okoliczności.

Podział majątku może nastąpić poprzez:

• zawarcie umowy o podział majątku;
• wzięcie udziału w postępowaniu o podział majątku wspólnego;

W postępowaniu o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami sąd rozstrzyga także o żądaniu ustalenia nierównych udziałów małżonków w majątku wspólnym oraz o tym, jakie wydatki, nakłady i inne świadczenia z majątku wspólnego na rzecz majątku osobistego lub odwrotnie podlegają zwrotowi. (…) W razie sporu co do ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym sąd może w tym przedmiocie orzec postanowieniem wstępnym. (…) Do postępowania o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami, a zwłaszcza do odrębnego postępowania w sprawach wymienionych w paragrafie pierwszym stosuje się odpowiednio przepisy o dziale spadku.

(art. 567 – Kodeks postępowania cywilnego)

• wzięcie udziału w postępowaniu polubownym;

Mediacja jest dobrowolna. (…) Mediację prowadzi się na podstawie umowy o mediację albo postanowienia sądu kierującego strony do mediacji. Umowa może być zawarta także przez wyrażenie przez stronę zgody na mediację, gdy druga strona złożyła wniosek (…) W umowie o mediację strony określają w szczególności przedmiot mediacji, osobę mediatora albo sposób wyboru mediatora. (…)Mediację prowadzi się przed wszczęciem postępowania, a za zgodą stron także w toku sprawy.

(art. 183 – Kodeks postępowania cywilnego)

• wyrok sądu orzekający rozwód;

Na wniosek jednego z małżonków sąd może w wyroku orzekającym rozwód dokonać podziału majątku wspólnego, jeżeli przeprowadzenie tego podziału nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu.

(art. 58 – Kodeks rodzinny i opiekuńczy)

Czy można wskazać najkorzystniejszy wariant? Najlepsze byłoby dogadanie się bez sądu. Rzadko jednak jest to możliwe, przez wzgląd na okoliczności towarzyszące rozwodowi.

Co można podzielić?

Podział majątku wynika z tego, co wchodzi w skład samego majątku. Warto wiedzieć, co można dzielić i o co należy walczyć. Przede wszystkim majątek, który nas interesuje, musi być wspólny.

Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.

(art. 31 – Kodeks rodzinny i opiekuńczy)

Do majątku wspólnego należą m.in:

• pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej;
• dochody z majątku wspólnego i osobistego;
• środki zgromadzone na rachunku otwartym lub rachunku pracowniczego funduszu emerytalnego;
• kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie,

a ponadto:

• nieruchomości;
• samochody;
• oszczędności;
• akcje;
• wyposażenie mieszkania;
• RTV i AGD;
• przedmioty mające wartość dla rozwodzących się;
• przedmioty, których podział jest skomplikowany

W celu uczciwego podziału majątku należy zliczyć wszystkie wartościowe przedmioty i oszacować ich wartość. Jeżeli to możliwe warto również przygotować wszystkie dostępne dokumenty dotyczące majątku (np. akty notarialne, darowizny, spadki). Ważne są również informacje, kiedy małżonkowie nabyli daną rzecz ruchomą lub nieruchomość. Istotne jest także, czy dany składnik majątku kupiony był za wspólne czy za swoje.

Czy można walczyć o zwierzaka?

Zwierzaka raczej nie nazwiemy rzeczą ruchomą. Istnieją jednak przepisy dotyczące rzeczy, które można byłoby odnieść do naszego pupila.

Zwierzę, jako istota żyjąca, zdolna do odczuwania cierpienia, nie jest rzeczą. Człowiek jest mu winien poszanowanie, ochronę i opiekę. (…) W sprawach nieuregulowanych w ustawie do zwierząt stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące rzeczy.

(art. 1 – Ustawa o ochronie zwierząt)

Zgodnie z tym możemy walczyć o zwierzę podczas podziału majątku. Kto więc wygra, jeżeli nie ma obopólnej zgody na umieszczenie pupila w otoczeniu jednej ze stron? Oczywiście ta osoba, która jest właścicielem. Tutaj warto mieć na podorędziu dokument potwierdzający naszą własność (np. umowa adopcyjna, wpisy w książeczce zdrowia, umowa kupna). Przydatne okazać się mogą również zeznania świadków. Jeżeli na wyżej opisanych dokumentach widnieje jasno określony prawowity posiadacz – sprawa załatwiona. Strona przeciwna się buntuje? Grzywna, tuż po pozytywnym zakończeniu powództwa o wydanie… rzeczy.

Jeśli natomiast zwierzę jest wspólne, trzeba będzie znieść współwłasność. To także robimy za pomocą specjalnego wniosku. Wtedy rozpoczyna się batalia prawna, gdzie każdy dowód może być na wagę złota. Zwycięzca będzie tylko jeden. Drugiej osobie pozostanie zadowolić się rekompensatą pieniężną. Warto jednak wziąć pod uwagę możliwość opieki naprzemiennej. Jeżeli dwoje małżonków jest przywiązanych do zwierzęcia, mogą poczynić odpowiednie ustalenia i dokonać podziału obowiązków.

Podział majątku w praktyce

Podział majątku może nastąpić na trzy sposoby. Pierwszym z nich jest podział cywilny. Tak nazywamy sprzedaż przedmiotów wchodzących w skład majątku wspólnego i podzielenie się uzyskaną sumą. Całość obliczana jest proporcjonalnie do udziałów przysługujących poszczególnym osobom.

W postępowaniu o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami sąd rozstrzyga także o żądaniu ustalenia nierównych udziałów małżonków w majątku wspólnym oraz o tym, jakie wydatki, nakłady i inne świadczenia z majątku wspólnego na rzecz majątku osobistego lub odwrotnie podlegają zwrotowi.

(art. 567 Kodeks postępowania cywilnego)

Drugim sposobem jest tzw. podział majątku w naturze. Następuje on w drodze fizycznego podziału poszczególnych rzeczy wchodzących w skład wspólnego majątku. W sytuacji, gdzie jednej osobie przypadnie rzecz o wyższej wartości, druga powinna otrzymać do swojej części stosowną dopłatę.

Może również wystąpić trzeci sposób – podział w drodze przyznania całego majątku lub konkretnych przedmiotów jedynie jednej stronie. Druga natomiast otrzymuje opłatę wyrównującą.

Czy zawsze warto iść do sądu?

Niekoniecznie. Jeżeli obie strony wykażą chęć polubownego zakończenia wspólnego życia mogą uregulować swoje sprawy finansowe u notariusza. Dlaczego również warto to przemyśleć? Wspomniany wyżej art. 58 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego dopuszcza przeprowadzenie podziału majątku w procesie rozwodowym jedynie wtedy, kiedy w ocenie sądu nie spowoduje to zwłoki w postępowaniu.

Jakie są więc wyjścia?

• gdy małżonkowie nie są zgodni – warto ustanowić rozdzielność majątkowa (intercyzę) i podzielić majątek przed rozwodem;
• w sytuacji, gdy małżonkowie są zgodni najlepszą opcją jest polubowne rozstrzygnięcie sprawy i wizyta u notariusza;
• w przypadku, gdy emocje wzięły górę i podział majątku został zaplanowany na ostatnią chwilę przy jednoczesnym braku zgody jedynym wyjściem często jest poczekanie na orzeczenie rozwodu, a następnie wszczęcie postępowania o podział majątku

Ważne! Rzeczy i nieruchomości, które są obciążone wspólnym kredytem nie mogą zostać podzielone w postępowaniu sądowym. Długów nie można dzielić. Warto wtedy zastanowić się nad podziałem pozasądowym, ustalić spłaty wzajemne, które dla stron będą realne i akceptowalne.

Ile kosztuje wniosek o podział majątku?

Ustawodawca, określając koszty sądowe dotyczące podziału majątku, dał nam również do zrozumienia, że ceni sobie polubowne rozstrzyganie sporów. Jeżeli wniosek zawiera zgodny projekt podziału – płacimy 300 zł. Jeżeli nie:

Opłatę stałą w kwocie 1.000 złotych pobiera się od wniosku o podział majątku wspólnego po ustaniu małżeńskiej wspólności majątkowej.

(art. 38 – Ustawa o kosztach sądowych w sprawach cywilnych)

Źródło:

• wskazane w artykule akty prawne;
• gazetaprawna.pl;
• sprawnik.pl;
• rozwodowy.pl;
• ohme.pl

Zobacz również:

Umowa majątkowa małżeńska

Co moje to i twoje, czyli o ustrojach majątkowych w małżeństwie

Zakres solidarnej odpowiedzialności małżonków