Kiedy osadzony może wyjść na przepustkę z więzienia?

Możliwość wyjścia na przepustkę stanowi jedną z nagród przyznawanych osadzonym za dobre sprawowanie. Jej otrzymanie jest jednak uzależnione także od rodzaju zakładu karnego, w jakim przebywa skazany.

Rodzaje przepustek

Najbardziej atrakcyjną dla skazanego formą kontaktu ze światem zewnętrznym jest przepustka. Kodeks karny wykonawczy (dalej jako „kkw”) przewiduje kilka rodzajów przepustek:

• przepustki związane z typem zakładu (tzw. przepustki regulaminowe),
• przepustka jako nagroda,
• przepustka z ważnych przyczyn, 
• przepustka w celu przygotowania do zwolnienia.

Przepustki regulaminowe

Możliwość otrzymania przepustki regulaminowej uzależniona jest od rodzaju zakładu karnego, w którym przebywa skazany. Wyróżnia się trzy rodzaje zakładów karnych: otwarty, półotwarty i zamknięty. W zakładach otwartych skazanym można udzielać przepustek nie częściej niż raz w miesiącu, łącznie na okres nieprzekraczający 28 dni w roku (art. 92 pkt 9 kkw). W zakładach półotwartych jest to możliwe nie częściej niż raz na dwa miesiące, łącznie na okres nieprzekraczający 14 dni w roku (art. 91 pkt 7 kkw). Natomiast w zakładach typu zamkniętego, z uwagi na fakt, iż osadzani tam są skazani za najcięższe przestępstwa oraz osoby stwarzające zagrożenie dla bezpieczeństwa zakładu karnego, uzyskanie przepustki jest co do zasady niemożliwe (chyba że w postaci nagrody i za zgodą sądu, o czym dalej – art. 139 § 6 kkw).

Przeczytaj również:
Rodzaje i typy zakładów karnych

Nagrody 

Istotną rolę w wykonywaniu kary pozbawienia wolności odgrywają nagrody i ulgi. Jedną z nich jest możliwość uzyskania przepustki. Zgodnie z art. 137 kkw, nagrody mogą być przyznawane skazanemu wyróżniającemu się dobrym zachowaniem w czasie odbywania kary, a także w celu zachęcenia go do poprawy zachowania. Kodeks karny wykonawczy zawiera zamknięty katalog nagród, o których przyznanie mogą starać się skazani (art. 138 § 1 kkw). Wśród nich znajduje się zezwolenie na widzenie bez dozoru, poza obrębem zakładu karnego, z osobą najbliższą lub osobą godną zaufania, na okres, który nie przekracza jednorazowo 30 godzin (art. 138 § 1 pkt 7 kkw) oraz zezwolenie na opuszczenie zakładu karnego bez dozoru, na okres, który nie przekracza jednorazowo 14 dni (art. 138 § 1 pkt 8 kkw), czyli tzw. przepustki nagrodowe.

Przeczytaj również:
Widzenie w zakładzie karnym – jakie zasady obowiązują?

Przepustka nagrodowa – szczególne warunki przyznania

Artykuł 139 kkw zawiera dodatkowe –  oprócz podstawowych, wymienionych w art. 137 kkw – przesłanki przyznawania przepustek nagrodowych. Zgodnie z tym przepisem nagrody te można przyznać:

• skazanemu, którego postawa w czasie odbywania kary uzasadnia przypuszczenie, że w czasie pobytu poza zakładem karnym będzie przestrzegał porządku prawnego, po odbyciu przez niego co najmniej połowy tej części kary, po której mógłby być warunkowo przedterminowo zwolniony (art. 139 § 1 kkw),
• tymczasowo aresztowanemu, mającemu prawa i obowiązki skazanego odbywającego karę pozbawienia wolności, wymaga wydania zarządzenia o zgodzie przez organ, do którego dyspozycji pozostaje (art. 139 § 2 kkw).

Co istotne jednak, łączna liczba nagród wymienionych w art. 138 § 1 pkt 7 nie może przekroczyć 28 w roku, a łączny czas trwania nagród wymienionych w art. 138 § 1 pkt 8 – 28 dni w roku.

W przypadku skazanych odbywających karę dożywotniego pozbawienia wolności nagrody w postaci przepustek mogą być przyznane po odbyciu co najmniej 15 lat kary (art. 139 § 5 kkw). Co więcej, przyznanie takiej nagrody skazanemu odbywającemu karę 25 lat pozbawienia wolności albo karę dożywotniego pozbawienia wolności, w zakładzie karnym typu zamkniętego, wymaga zgody sędziego penitencjarnego (art. 139 § 6 kkw).

Przepustka nagrodowa – obowiązek zgłaszania się do jednostki Policji

W razie korzystania przez skazanego z przepustek nagrodowych ma on obowiązek bezzwłocznego zgłoszenia się do jednostki Policji, właściwej terytorialnie dla miejsca jego przebywania w okresie korzystania z zezwolenia, w celu potwierdzenia miejsca pobytu (art. 140 § 1 kkw). W każdym przypadku zmiany miejsca pobytu ma obowiązek bezzwłocznego zgłoszenia się do jednostki Policji właściwej terytorialnie dla nowego miejsca jego przebywania. Co więcej, dyrektor zakładu karnego może zobowiązać skazanego, korzystającego z przepustki nagrodowej, do określonego zachowania się, a zwłaszcza do przebywania w określonych w zezwoleniu miejscach pobytu lub częstszego zgłaszania się do jednostki Policji (art. 140 § 3 kkw). Czasu przebywania skazanego poza zakładem karnym nie odlicza się od okresu odbywania kary, chyba że sędzia penitencjarny zarządzi inaczej w wypadku, gdy skazany w tym czasie nadużył zaufania.

Przepustka z przyczyn ważnych

Kodeks przewiduje także przepustkę „losową” (czy inaczej – „z ważnych przyczyn”). Dyrektor zakładu karnego może udzielić skazanemu zezwolenia na opuszczenie zakładu karnego w miarę potrzeby w asyście funkcjonariusza Służby Więziennej, osoby godnej zaufania lub samodzielnie, na czas nieprzekraczający 5 dni, w celu odwiedzenia poważnie chorego członka rodziny, uczestnictwa w pogrzebie członka rodziny oraz w innych wypadkach szczególnie ważnych dla skazanego (art. 141a § 1 kkw).

Przepustka w celu przygotowania do zwolnienia

Skazanemu można zezwolić na opuszczenie zakładu karnego, łącznie na czas do 14 dni, zwłaszcza w celu podejmowania starań o uzyskanie po zwolnieniu odpowiednich możliwości zamieszkania i pracy. Zezwolenie na opuszczenie zakładu można przyznać skazanemu, którego postawa w czasie odbywania kary uzasadnia przypuszczenie, że w czasie pobytu poza zakładem karnym będzie przestrzegał porządku prawnego. Zezwolenia takiego udziela dyrektor zakładu karnego (art. 165 § 2 kkw).

Jak uzyskać przepustkę?

Aby uzyskać przepustkę, skazany musi złożyć wniosek o przyznanie przepustki do dyrektora zakładu karnego. Wniosek powinien zostać dobrze uzasadniony, tj. więzień powinien opisać swoją sytuację rodzinną i wskazać na swoje prawo do kontaktu z bliskimi. Nagrody wymienione w art. 138 § 1 pkt 7 i 8 (przepustki nagrodowe) przyznaje dyrektor zakładu karnego z urzędu lub na pisemny wniosek przełożonego skazanego. Może on upoważnić do tego kierownika wyodrębnionego oddziału, chyba że chodzi o nagrodę określoną w art. 138 § 1 pkt 8 kkw (art. 139 § 7 kkw). Dyrektor zakładu może również odmówić zgody na przyznanie przepustki. W przypadku odmowy skazanemu przysługuje możliwość zaskarżenia decyzji dyrektora zakładu do sądu penitencjarnego z powołaniem się na jej niezgodność z prawem.

Natomiast jeżeli po przyznaniu nagrody wystąpią nowe okoliczności uzasadniające przypuszczenie, że skazany w czasie pobytu poza zakładem karnym nie będzie przestrzegał porządku prawnego, albo jeżeli skazany zostanie zatrzymany przez uprawniony organ w związku z naruszeniem przez niego porządku prawnego w trakcie trwania nagrody, organ, który przyznał nagrodę, podejmuje decyzję o cofnięciu nagrody bądź o zamianie nagrody na inną (art. 139 § 8 kkw). Skazanemu, który, korzystając z przyznanych nagród, nadużył zaufania, a w szczególności nie powrócił do zakładu karnego w wyznaczonym terminie, nie udziela się ich ponownie przez okres co najmniej 6 miesięcy od udzielenia ostatniej nagrody (art. 139 § 9 kkw).