Przesyłka niejawnie nadzorowana

Przepisy ustawy o Policji umożliwiają wykorzystywanie, w ramach czynności operacyjno-rozpoznawczych, instytucji tzw. przesyłki niejawnie nadzorowanej. Sprowadza się ona do niejawnego nadzorowania wytwarzania, przemieszczania, przechowywania i obrotu przedmiotami przestępstwa. Za przedmioty przestępstwa uznaje się przede wszystkim przedmioty, których posiadanie i szeroko pojęty obrót są zabronione. Przedmioty te są dopuszczalne jedynie w ustawowo wskazanych przypadkach. Będą to np. narkotyki, papierosy, broń, alkohol czy materiały wybuchowe.

Kontrola operacyjna

Zgodnie z art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 360 z późn. zm., dalej również jako „ustawa o Policji”) przy wykonywaniu czynności operacyjno-rozpoznawczych, podejmowanych przez Policję w celu zapobieżenia, wykrycia, ustalenia sprawców, a także uzyskania i utrwalenia dowodów, ściganych z oskarżenia publicznego, umyślnych przestępstw:

• przeciwko życiu, określonych w art. 148-150 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1444 z późn. zm., dalej również jako „k.k.”) – czyli przestępstwa zabójstwa, zabójstwa noworodka i zabójstwa eutanatycznego,
• innych przestępstw enumeratywnie wskazanych w ustawie, m.in. zamach na życie Prezydenta RP, spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, sprowadzenie zdarzenia niebezpiecznego, katastrofa w komunikacji, uprowadzenie małoletniego lub osoby nieporadnej, czynna napaść na funkcjonariusza publicznego, łapówkarstwo i przekupstwo, nadużycie uprawnień przez funkcjonariusza, wymuszanie zeznań przez funkcjonariusza publicznego, wzięcie zakładnika, przestępczość zorganizowana i udział w zorganizowanej grupie przestępczej, fałszerstwo faktur, rozbój, kradzież rozbójnicza, wymuszenie rozbójnicze, oszustwo i inne, 
• określonych w art. 46 ust. 1, 2 i 4, art. 47 oraz art. 48 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 25 czerwca 2010 r. o sporcie (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1133) – a więc przestępstwa korupcji sportowej, nieuczciwy udział w zakładach wzajemnych i płatna protekcja w sporcie,
• określonych w art. 178-183 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi oraz w art. 99-100 ustawy o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych – czyli m.in. przestępstwa nieuprawnionego obrotu instrumentami finansowymi, nieuprawnionego ujawnienia informacji poufnej, przestępstwa manipulacji instrumentami finansowymi, a także karalne proponowanie nabycia papierów wartościowych lub dokonanie oferty publicznej papierów wartościowych instytucji wspólnego inwestowania,
• przeciwko obrotowi gospodarczemu (określonych w art. 296-306 k.k.), powodujących szkodę majątkową lub skierowanych przeciwko mieniu, jeżeli wysokość szkody lub wartość mienia przekracza pięćdziesięciokrotną wysokość najniższego wynagrodzenia za pracę określonego na podstawie odrębnych przepisów,
• przeciwko wolności seksualnej i obyczajności, gdy pokrzywdzonym jest małoletni albo gdy treści pornograficzne, o których mowa w art. 202 k.k. (publiczne prezentowanie treści pornograficznych), obejmują udział małoletniego,
• niektórych określonych w ustawie o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, ustawie o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach, ustawie o muzeach, ustawie o bibliotekach oraz w ustawie o restytucji narodowych dóbr kultury,
• skarbowych, jeżeli wartość przedmiotu czynu lub uszczuplenie należności publicznoprawnej przekraczają pięćdziesięciokrotną wysokość najniższego wynagrodzenia za pracę określonego na podstawie odrębnych przepisów,
• skarbowych, o których mowa w art. 107 § 1 ustawy z dnia 10 września 1999 r. Kodeks karny skarbowy (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 19 z późn. zm.) – czyli nielegalne gry hazardowe,
• nielegalnego wytwarzania, posiadania lub obrotu bronią, amunicją, materiałami wybuchowymi, środkami odurzającymi, substancjami psychotropowymi, ich prekursorami lub nowymi substancjami psychoaktywnymi oraz materiałami jądrowymi i promieniotwórczymi,

i innych, gdy inne środki okazały się bezskuteczne albo będą nieprzydatne, sąd okręgowy może, w drodze postanowienia, zarządzić kontrolę operacyjną. Odbywa się to na pisemny wniosek Komendanta Głównego Policji, Komendanta CBŚP albo Komendanta BSWP, złożony po uzyskaniu pisemnej zgody Prokuratora Generalnego, albo na pisemny wniosek komendanta wojewódzkiego Policji, złożony po uzyskaniu pisemnej zgody prokuratora okręgowego właściwego ze względu na siedzibę składającego wniosek organu Policji.

Przeczytaj również: Kontrola operacyjna

Przesyłka niejawnie nadzorowana – czym jest?

Zgodnie z art. 19b ust. 1 ustawy o Policji, w celu udokumentowania przestępstw, o których mowa w art. 19 ust. 1 ustawy, albo ustalenia tożsamości osób uczestniczących w tych przestępstwach lub przejęcia przedmiotów przestępstwa Komendant Główny Policji, Komendant CBŚP, Komendant BSWP albo komendant wojewódzki Policji może zarządzić niejawne nadzorowanie wytwarzania, przemieszczania, przechowywania i obrotu przedmiotami przestępstwa. Jeżeli nie stworzy to zagrożenia dla życia lub zdrowia ludzkiego. O zarządzeniu takim zawiadamia się niezwłocznie prokuratora okręgowego, właściwego ze względu na siedzibę zarządzającego dokonanie czynności organu Policji. Co istotne, prokurator może nakazać zaniechanie czynności w każdym czasie.

Na czym polega nadzorowanie?

Paragraf 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 13 marca 2002 r. w sprawie sposobu przeprowadzania i dokumentowania przez Policję niejawnego nadzorowania wytwarzania, przemieszczania, przechowywania i obrotu przedmiotami przestępstwa (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1514) stanowi, że nadzorowanie polega na obserwowaniu:

• przesyłek, co do których zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że mogą zawierać przedmioty przestępstwa;
• nieruchomości lub przedmiotów ruchomych, w tym pojazdów, co do których zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że są wykorzystywane do wytwarzania, przemieszczania, przechowywania przedmiotów przestępstwa lub obrotu nimi;
• osób, co do których zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że mogą wytwarzać, przemieszczać, przechowywać przedmioty przestępstwa lub dokonywać obrotu nimi.

Obserwacja może być w szczególności przeprowadzana przy użyciu urządzeń technicznych utrwalających dźwięk lub obraz. Mogą to być także urządzenia techniczne, które umożliwiają obserwowanie bez utrwalania dźwięku i obrazu. W tym poprzez ustalanie położenia osób i przedmiotów – GPS (§ 2 ust. 3 rozporządzenia).

Przesyłka niejawnie nadzorowana – kiedy można się nią posłużyć?

Istotne jest, iż czynność operacyjno-techniczną w postaci niejawnego nadzorowania można podjąć jedynie w określonej sytuacji. Może tak się zdarzyć, gdy istnieje uzasadnione przypuszczenie powiązania przesyłek, nieruchomości, przedmiotów ruchomych lub osób z przestępstwem. W przeciwnym razie działania Policji stanowić będą nadużycie konstytucyjnie gwarantowanych praw i wolności. Co więcej, ich przeprowadzenie w sposób niezgodny z przyjętą procedurą (a więc także bez wcześniejszego rozpoznania, uzasadniającego przypuszczenie powiązania z przestępstwem) wyłącza wartość dowodową materiałów uzyskanych na ich podstawie.

Szczegółowe unormowania dotyczące sposobu przeprowadzenia wskazanych czynności zawierają przepisy powołanego powyżej rozporządzenia. Statuują one, że działania Policji w ramach opisywanych czynności mogą polegać na dokonywaniu w sposób niejawny zmian w przesyłkach lub innych rzeczach, które zawierają przedmioty przestępstwa. W związku z tym dopuszczalne jest wyłączanie okresowo przesyłki lub innych rzeczy z obrotu lub procesu wytwarzania. Możliwe jest także otwieranie przesyłki celem sprawdzenia i oceny zawartości, a także oznakowania. Może okazać się bowiem konieczne usunięcie przedmiotów przestępstwa lub zastąpienie ich innymi przedmiotami w całości albo w części. W dalszej kolejności dopuszczalne jest zamykanie przesyłki i innych rzeczy po ich otwarciu. Dotyczy to także późniejszego włączania ich do obrotu lub procesu wytwarzania. Dopuszczalne jest dokonywanie czynności związanych z nadzorowaniem przesyłek. Zarówno w przypadku dostaw wewnątrzkrajowych, jak i międzynarodowych, transgranicznych.

Przesyłka niejawnie nadzorowana –dokumentowanie przeprowadzonych czynności

Czynności dokonuje się oraz dokumentuje się w sposób niejawny. Stosowane są przy tym określone odrębnymi przepisami zasady i procedury ochrony niejawności form i metod wykonywania czynności służbowych Policji oraz informacji przetwarzanych przez Policję. Ponadto dopuszczalne jest posługiwanie się przez osoby dokonujące tych czynności dokumentami uniemożliwiającymi ustalenie danych identyfikujących. Dotyczy to zarówno policjantów, jak i osób, które współpracują z Policją. Celem czynności opisanych w art 19b ustawy o Policji jest udokumentowanie konkretnych przestępstw (zawartych w katalogu z art. 19 ust. 1 ustawy) albo ustalenie tożsamości osób uczestniczących w tych przestępstwach lub przejęcia przedmiotów przestępstwa.

Przeprowadzenie tych czynności pozwala zatem m.in. na:

• zatrzymanie sprawcy lub sprawców na gorącym uczynku (np. w sprawach o przemyt),
• zabezpieczenie przedmiotów przestępstwa (np. narkotyków),
• niedopuszczenie przedmiotów przestępstwa do dalszego obrotu,
• możliwość pełnego ustalenia odbiorców przedmiotów przestępstwa,
• likwidację szlaków przemytniczych,
• możliwość ustalenia składu osobowego grup i związków przestępczych.