Reklamowanie usług z całą pewnością stanowi jeden z najważniejszych aspektów prowadzenia działalności. Jednak nie wszystkie branże mają w tej kwestii tak samo łatwo. Pewne ograniczenia dotyczą również radców prawnych i adwokatów. W jaki sposób mogą oni reklamować swoje usługi? Czy w ogóle mogą to robić?
Zgodnie z polskimi przepisami, reklama, aby mogła być uznana za dozwoloną, musi spełniać szereg warunków określonych w wielu aktach prawnych. Ogólne ograniczenia i zakazy dotyczące reklam reguluje ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (dalej jako: uznk), w której wskazano, jaka reklama może zostać uznana za czyn nieuczciwej konkurencji. Zgodnie z art. 16 ust. 1 tejże ustawy, czynem nieuczciwej konkurencji w zakresie reklamy jest w szczególności:
Zgodnie z art. 16 ust. 3 uznk, za czyn nieuczciwej konkurencji może zostać uznana również reklama porównawcza. Reklama tego typu umożliwia bezpośrednio lub pośrednio rozpoznanie konkurenta albo towarów lub usług oferowanych przez konkurenta. Reklama porównawcza stanowi czyn nieuczciwej konkurencji, jeżeli jest sprzeczna z dobrymi obyczajami. Przy czym nie następuje to, jeżeli łącznie spełnia ona wskazane w ustawie przesłanki.
Szczególne ograniczenia i zakazy dla reklam telewizyjnych i radiowych ustanawia natomiast ustawa o radiofonii i telewizji. Zgodnie z art. 16b ust. 1 i 2 uznk, zakazane jest nadawanie w szczególności reklam:
Oprócz wskazanych ogólnych ograniczeń i zakazów dotyczących reklam szereg zakazów i ograniczeń w odniesieniu do konkretnych produktów i usług ustanawiają także niektóre ustawy szczególne. Ograniczenia lub zakazy mogą dotyczyć w szczególności reklam alkoholu, wyrobów tytoniowych, aptek; usług świadczonych przez radców prawnych, adwokatów i notariuszy, a także usług zdrowotnych świadczonych przez lekarzy i dentystów.
Istnieje powszechne przekonanie, zgodnie z którym kancelaria prawna nie może się reklamować. Reguła ta wyczytywana jest z kodeksów (kodeks etyki adwokackiej oraz kodeks etyki radcowskiej). Treść tych aktów nie zakazuje jednak już tak rygorystycznie reklamy prawników. Należy także pamiętać o dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2006/123/WE z dnia 12 grudnia 2006 r. dotyczącej usług na rynku wewnętrznym, która kategorycznie zniosła całkowity zakaz reklamy wobec zawodów regulowanych, czyli m.in. prawników. Jej przepisy niejednokrotnie były już cytowane w orzeczeniach sądów dyscyplinarnych w sprawach dotyczących stosowania reklam przez prawników.
Zgodnie z § 23 Kodeksu etyki adwokackiej (dalej jako: kea) adwokata obowiązuje zakaz korzystania z reklamy. Obowiązuje go również zakaz pozyskiwania klientów w sposób sprzeczny z godnością zawodu oraz współpracy z podmiotami pozyskującymi klientów z naruszeniem prawa lub zasad współżycia społecznego. Adwokat uprawniony jest jednak do informowania o swojej działalności zawodowej. Pod warunkiem, że taka informacja i jej forma jest zgodna z zasadami etyki zawodu adwokata, a także:
Przeczytaj również:
Groźba zawiadomienia mediów przez adwokata jest złamaniem zasad etyki zawodowej
Adwokat może zatem informować o świadczonej pomocy prawnej. Zgodnie z § 23a pkt 2 kea, może się to odbywać na różne sposoby. Będzie to zatem:
Informacje te mogą zawierać m.in. znak towarowy lub graficzny kancelarii lub spółki, nazwę i adres oraz imię i nazwisko adwokata, numery środków łączności, adres e-mailowy oraz nazwę strony internetowej, listę wspólników spółki oraz osób stale z nimi współpracujących, tytuł lub stopień naukowy adwokata, dane na temat rodzaju i zakresu świadczonej przez adwokata pomocy prawnej (ze wskazaniem preferowanych dziedzin prawa oraz współpracy z kancelariami zagranicznymi), dane o możliwości świadczenia pomocy prawnej w obcych językach, wizerunek adwokata czy wykaz jego publikacji, a wyłącznie na życzenie klienta lub w ofercie skierowanej do potencjalnego klienta – oświadczenie na temat stawek wynagrodzeń i metod ich obliczania oraz wysokość ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej (§ 23a pkt 3 kea).
Zgodnie z art. 31 Kodeksu etyki radcowskiej (dalej jako: ker), informowanie o wykonywaniu zawodu oraz działalności z nim związanej jest prawem radcy prawnego. Kodeks definiuje informowanie poprzez „inicjowane przez radcę prawnego działania niestanowiącego bezpośredniej propozycji zawarcia umowy z konkretnym klientem, bez względu na jego formę, treść i środki techniczne”.
Informacja może zawierać m.in. imię i nazwisko (wraz ze zdjęciem), życiorys zawodowy, posiadane tytuły zawodowe, stopnie i tytuły naukowe, kwalifikacje, doświadczenie i umiejętności zawodowe wynikające z dotychczasowej praktyki zawodowej, możliwość świadczenia pomocy prawnej w językach obcych, preferowane zakresy praktyki zawodowej, siedzibę i adres kancelarii, formę kontaktów z klientem (w tym komunikacji elektronicznej), zasady świadczenia pomocy prawnej czy zasady kształtowania wynagrodzenia. Może to być także informacja przydatna w tworzeniu, utrzymaniu, poszerzaniu zaufania i dobrej relacji z klientem, a także pozytywnego wizerunku radcy prawnego. Dopuszczalne jest informowanie o misji, strategii i profilu działania kancelarii, zasadach współpracy z klientem, zasadach i trybie składania skarg lub reklamacji, udogodnieniach dla klienta.
Natomiast (zgodnie z art. 32 ker) zakazane jest informowanie sprzeczne z prawem, dobrymi obyczajami lub naruszające godność zawodu radcy prawnego. W szczególności będzie to informowanie:
Co więcej, zgodnie z kodeksową definicją, pozyskiwaniem klientów jest, bez względu na formę i środki techniczne, każde działanie radcy prawnego będące bezpośrednią propozycją zawarcia umowy z konkretnym klientem. Radca prawny może pozyskiwać klientów. Musi się to jednak odbywać w sposób zgodny z prawem, dobrymi obyczajami i z poszanowaniem godności zawodu (art. 33 ker).
Warto jednak pamiętać, że granica pomiędzy tym, co dozwolone, a tym, co zakazane, jest w tym przypadku bardzo cienka. Cenną wskazówkę stanowi dotychczasowe orzecznictwo sądów w sprawach dotyczących reklamowania usług prawniczych.
Przykładowo: wywieszenie dużego baneru przed sądem informującego o usługach radcy prawnego zostało uznane za działanie niedozwolone (wyrok Sądu Najwyższego z 17 listopada 2015 r., sygn. SDI 49/15). Sąd Najwyższy uznał, że wywieszenie przez radcę prawnego przed wejściem do sądu baneru o rozmiarach 2 na 2,5 metra, informującego o kancelarii i kategoriach spraw, jakimi się zajmuje, jest naruszeniem zasady dozwolonego informowania i reklamowania.
W uzasadnieniu Sąd Najwyższy wskazał, że przez znaczny rozmiar baneru i miejsce jego zawieszenia naruszone zostały wynikające z Kodeksu Etyki Radcy Prawnego zasady zakazujące informowania o wykonywaniu zawodu. Stało się tak poprzez narzucanie się potencjalnym klientom. Pozyskiwanie klientów musi się bowiem odbywać w sposób zgodny z dobrymi obyczajami. Co istotne, identyczny baner na budynku, w którym znajduje się kancelaria radcy prawnego, nie musiałby być uznany za naruszający zakaz reklamy.
Pewnym rozwiązaniem problemów prawników z wieloma zakazami dotyczącymi reklamowania się jest internet. Do dyspozycji mają oni przede wszystkim stronę internetową kancelarii. Stanowi ona na ogół pierwszą drogę kontaktu potencjalnego klienta z kancelarią. Przyjmuje się, że prawnicy mogą korzystać z dobrodziejstw internetu, o ile nie tworzą tam jawnej reklamy. Oznacza to, że dopóki treści umieszczane na stronie mają charakter informacyjny, to adwokaci i radcy prawni mogą w ten sposób promować swoje usługi.
Przeczytaj również:
Reklama w internecie „narzędziem zbrodni” adwokata
Innym sposobem jest aktywność prawników w mediach społecznościowych. Tutaj obowiązuje jednak ta sama zasada. Działalność ta musi mieć charakter tylko informacyjny. Co istotne, niedopuszczalne jest również wykupienie baneru reklamowego na portalu czy płacenie za materiały sponsorowane w mediach. Prawnicy mogą udzielać się również na inne sposoby. Ich publikacje mogą ukazywać się na łamach fachowej prasy czy na stronach internetowych poświęconych tematyce prawniczej. Nie odmawiają oni również udziału w audycjach radiowych oraz telewizyjnych. Warto jednak zawsze pamiętać, że każda ich działalność musi mieć charakter informacyjny. W przeciwnym razie działania takie mogą wiązać się z konsekwencjami dyscyplinarnymi.