Umowa o podnoszenie kwalifikacji zawodowych

Umowa o podnoszenie kwalifikacji zawodowych (zwana potocznie umową szkoleniową) regulowana jest przez przepisy kodeksu pracy. Tematyki tej dotyczą artykuły 103(1) – 103(6) kodeksu pracy. W umowie tej pracownik oraz pracodawca określają wzajemne prawa i obowiązki związane z uczestnictwem pracownika w danym kursie.

Na podstawie przedmiotowej umowy pracodawca kieruje pracownika na szkolenie podnoszące jego kwalifikacje zawodowe. Są to takie kwalifikacje, które są niezbędne – lub co najmniej przydatne - do wykonywania pracy w danym zakładzie pracy. Pracodawca pokrywa również jego koszty. Ponadto na mocy tej umowy pracownik najczęściej zobowiązuje się do przepracowania u pracodawcy określonej liczby lat - maksymalnie 3 - w zamian za sfinansowanie przez pracodawcę kosztów szkolenia. Kiedy pracodawca nie ma obowiązku zawarcia umowy o podnoszenie kwalifikacji zawodowych? Obowiązek taki nie istnieje, jeżeli pracodawca nie zamierza zobowiązać pracownika do pozostawania w zatrudnieniu po ukończeniu podnoszenia kwalifikacji zawodowych (art. 103(4) § 3 k.p.).

Umowa szkoleniowa może zostać zawarta także w przypadku, gdy podmiotem inicjującym podnoszenie kwalifikacji zawodowych jest sam pracownik. Wtedy w treści umowy niezbędne jest wskazanie, że pracodawca wyraża zgodę na wzięcie przez pracownika udziału w danej formie kształcenia.

Warto wspomnieć o kosztach szkolenia

W umowie o podnoszenie kwalifikacji zawodowych warto wskazać wysokość kosztów szkolenia, na których pokrycie pracodawca wyraża zgodę. Pracodawca nie powinien ustalać kwoty kosztów w sposób dowolny. Ustalenia te powinny opierać się na wyliczeniach rzeczywistych wydatków poniesionych na przeszkolenie pracownika. W toku spraw sądowych o zwrot kosztów szkolenia bardzo często niezbędne staje się udowodnienie tych wydatków. Sposobem na to jest przedstawienie stosownych kalkulacji, rachunków i faktur.

Umowa szkoleniowa a pozostawanie w zatrudnieniu

Jeżeli pracodawca zamierza zobowiązać pracownika do pozostawania w zatrudnieniu w zamian za sfinansowanie kosztów szkolenia, umowa powinna wskazywać czas trwania tego zobowiązania. Zgodnie z art. 103(5) k.p. nie może on być dłuższy niż 3 lata. Kodeks pracy dopuszcza dwa sposoby jego liczenia.  Pierwszy – począwszy od ukończenia szkolenia, drugi – od rozpoczęcia szkolenia.

Zwrot kosztów szkolenia

Pracodawca może żądać od pracownika zwrotu kosztów szkolenia. Stanie się tak, jeżeli wystąpią sytuacje wymienione w art. 103(5) k.p. Zgodnie ze wskazanym przepisem: Pracownik podnoszący kwalifikacje zawodowe:

• który bez uzasadnionych przyczyn nie podejmie podnoszenia kwalifikacji zawodowych albo przerwie podnoszenie tych kwalifikacji,
• z którym pracodawca rozwiąże stosunek pracy bez wypowiedzenia z jego winy, w trakcie podnoszenia kwalifikacji zawodowych lub po jego ukończeniu, w terminie określonym w umowie, o której mowa w art. 103(4), nie dłuższym niż 3 lata,
• który w okresie wskazanym w pkt 2 rozwiąże stosunek pracy za wypowiedzeniem, z wyjątkiem wypowiedzenia umowy o pracę z przyczyn określonych w art. 943,
• który w okresie wskazanym w pkt 2 rozwiąże stosunek pracy bez wypowiedzenia na podstawie art. 55 lub art. 94(3), mimo braku przyczyn określonych w tych przepisach

- jest obowiązany do zwrotu kosztów poniesionych przez pracodawcę na ten cel z tytułu dodatkowych świadczeń, w wysokości proporcjonalnej do okresu zatrudnienia po ukończeniu podnoszenia kwalifikacji zawodowych lub okresu zatrudnienia w czasie ich podnoszenia.

Umowa szkoleniowa a przepisy kodeksu pracy

Zgodnie z art. 103(4) par. 2 kodeksu pracy umowa szkoleniowa nie może zawierać postanowień mniej korzystnych od postanowień kodeksu pracy regulujących tematykę podnoszenia kwalifikacji zawodowych. Tym samym pracodawca nie może przewidzieć w treści umowy innych przypadków, które zobowiązywałyby pracownika do zwrotu kosztów szkolenia.

Przykładowo niedopuszczalne jest nałożenie na pracownika obowiązku zwrotu kosztów kursu w sytuacji, gdy do rozwiązania terminowej umowy o pracę pracownika dojdzie w wyniku upływu czasu jej trwania. Zawierając umowę o pracę z pracownikiem, który ma zostać skierowany przez pracodawcę na szkolenie podnoszące kwalifikacje zawodowe, należy zatem pamiętać, że wygaśnięcie umowy zawartej na czas określony nie stanowi podstawy do dochodzenia zwrotu kosztów szkolenia.

W przypadku umów terminowych zasadnym jest zatem dopasowywanie czasu, na jakie umowy te są zawierane, do czasu trwania umowy szkoleniowej. Tylko w takim bowiem przypadku mamy możliwość egzekwowania od pracownika pozostawania w zatrudnieniu i ewentualnego dochodzenia kosztów szkolenia w przypadku wcześniejszego rozwiązania umowy.

Podobny problem dotyczy sytuacji, gdy do rozwiązania umowy dochodzi na mocy porozumienia stron. Ten tryb ustania stosunku pracy nie został bowiem wymieniony w art. 103(5) kodeksu pracy wśród przypadków zobowiązujących pracownika do zwrotu kosztów szkolenia. Zawarcie przez strony porozumienia rozwiązującego umowę o pracę wyklucza zatem dochodzenie przez pracodawcę zwrotu wydatków poniesionych na przeszkolenie pracownika. Zapisy umowne (które rozszerzają zakres przypadków uprawniających pracodawcę do żądania zwrotu kosztów) będą bezskuteczne jako mniej korzystne dla pracownika od postanowień kodeksu pracy.

W treści umowy szkoleniowej nie można także zawierać innych postanowień. Mowa o takich, które przedłużałyby czas trwania zobowiązania do pozostawania w zatrudnieniu ponad okres 3 lat. Niedozwolone są także takie zapisy, które wymagałyby od pracownika zwrotu całości kosztów szkolenia. Dopuszczalne są jedynie takie zapisy, które zobowiązują do zwrotu kosztów szkolenia w wysokości proporcjonalnej do okresu zatrudnienia po zakończeniu szkolenia lub okresu zatrudnienia w czasie ich podnoszenia.

Zwolnienie od pracy na czas szkolenia

Przepisy kodeksu pracy przyznają pracownikom prawo do zwolnienia od pracy na czas niezbędny do wzięcia udziału w szkoleniu. Zgodnie bowiem z art. 103(1) § 2 i 3 k.p.  pracownikowi podnoszącemu kwalifikacje zawodowe przysługują:

• urlop szkoleniowy;
• zwolnienie z całości lub części dnia pracy - na czas niezbędny, by punktualnie przybyć na obowiązkowe zajęcia oraz na czas ich trwania. Za czas urlopu szkoleniowego oraz za czas zwolnienia z całości lub części dnia pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia. Wymiar urlopu należnego pracownikowi reguluje kodeks pracy. Zgodnie z art. 103(2) k.p. urlop szkoleniowy przysługuje w wymiarze:
  • 6 dni - dla pracownika przystępującego do:
    • egzaminów eksternistycznych;
    • egzaminu maturalnego;
    • egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe;
  • 21 dni w ostatnim roku studiów - na przygotowanie pracy dyplomowej oraz przygotowanie się i przystąpienie do egzaminu dyplomowego. Urlopu szkoleniowego udziela się w dni, które są dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy.

Czytaj również:

Pozaumowne stosunki pracy

Rodzaje urlopów pracowniczych