Fundacja rodzinna: budowanie dziedzictwa na przyszłość – zgłęb temat w naszych artykułach!

Przejdź do artykułu

Urlop wypoczynkowy

Spis treści
rozwiń spis treści

Urlop wypoczynkowy reguluje Kodeks pracy i jest on jednym z podstawowych przywilejów każdego pracownika. Nie możemy się zrzec prawa do urlopu ani przekazać go innej osobie. Aby z niego skorzystać, należy złożyć pisemny wniosek.

Zgodnie z art. 152 § 1 Kodeksu pracy pracownikowi przysługuje prawo do corocznego, nieprzerwanego, płatnego urlopu wypoczynkowego.

Prawo do urlopu gwarantuje nam nie tylko w Kodeks pracy, ale także Konstytucja. Zgodnie z art. 66 ust. 2 pracownik ma prawo do określonych w ustawie dni wolnych od pracy i corocznych płatnych urlopów

Urlop wypoczynkowy – ile dni nam przysługuje?

W 2020 r. przepisy regulujące kwestię urlopu wypoczynkowego się nie zmieniają. Urlop wypoczynkowy należy się zatem każdej osobie zatrudnionej na podstawie umowy o pracę. 

Kodeks pracy w zależności od stażu pracy danego pracownika przyznaje:

  • 20 dni – jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat,
  • 26 dni – jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat.

Wymiary urlopu wypoczynkowego podlegają proporcjonalnemu obniżeniu dla pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy.

1/2 etatu daje nam więc przy proporcjonalnym obniżeniu 13 dni urlopu. Niepełny dzień urlopu powstały z obliczenia takiej proporcji zaokrągla się w górę do pełnego. A zatem przy 2/3 etatu dostaniemy 18 dni urlopu, a nie 17,33 dnia.

Urlop wypoczynkowy – jak policzyć staż pracy?

Zgodnie z art. 155. § 1, do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu, wlicza się z tytułu ukończenia:

  • zasadniczej lub innej równorzędnej szkoły zawodowej – przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 3 lata, 
  • średniej szkoły zawodowej – przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 5 lat, 
  • średniej szkoły zawodowej dla absolwentów zasadniczych (równorzędnych) szkół zawodowych – 5 lat, 
  • ogólnokształcącej średniej szkoły – 4 lata, 
  • szkoły policealnej – 6 lat,
  • szkoły wyższej – 8 lat. 

Warto zaznaczyć, że wymienione okresy nauki nie podlegają sumowaniu. Oznacza to więc, że mając za sobą studia wyższe, do okresu zatrudnienia wliczamy maksymalnie 8 lat.

Do stażu zaliczamy oczywiście każdą poprzednią pracę na podstawie umowy o pracę. Po zakończeniu studiów wystarczą nam więc dwa lata, aby przekroczyć wymóg dziesięcioletniego stażu i otrzymać 26 dni urlopu.

Jak ubiegać się o urlop wypoczynkowy?

Wniosek o urlop wypoczynkowy powinniśmy złożyć na piśmie. Kodeks pracy nie przewiduje szczególnego terminu, w którym dokument powinien zostać przedstawiony pracodawcy. Warto jednak zwrócić uwagę na organizację pracy – im wcześniej poinformujemy bowiem pracodawcę o urlopie, tym łatwiej będzie mu zorganizować zastępstwo.

Wniosek powinien być opatrzony odpowiednim tytułem (np. “wniosek o urlop”) i naszym własnoręcznym podpisem. Pismo powinno również zawierać nasze dane, datę i miejsce sporządzenia, a także docelowy termin urlopu (datę jego rozpoczęcia i zakończenia).

Jakie są zasady udzielania urlopu?

Urlopu udziela się w dni, które są dla pracownika dniami pracy w wymiarze godzinowym, przy założeniu, że 1 dzień urlopu odpowiada 8 godzinom pracy. Oznacza to, że – pomimo udzielania urlopu na określoną liczbę dni – jego rozliczenie następuje w godzinach. Zgodnie z art. 161 kp pracodawca jest obowiązany udzielić pracownikowi urlopu w tym
roku kalendarzowym, w którym pracownik uzyskał do niego prawo. Nie może mu więc zabronić skorzystania z przysługującego mu urlopu.

Pracodawca powinien udzielić pracownikowi urlopu na cały dzień (czyli na wszystkie godziny, jakie miał w danym dniu do przepracowania). Urlop na część dnia jest możliwy w sytuacji, gdy z ogólnej puli należnych godzin urlopu pozostała pracownikowi do wykorzystania jedynie taka liczba godzin, która uniemożliwia pokrycie jego pełnego wymiaru czasu pracy w dany dzień (np. 4 godziny – podczas gdy nasz normalnie w pracy spędzamy 8).

Czy można podzielić urlop wypoczynkowy na części?

Tak, na wniosek pracownika urlop wypoczynkowy może być podzielony na części. W takim jednak przypadku co najmniej jedna część wypoczynku powinna trwać minimum 14 kolejnych dni kalendarzowych.

Urlopy powinny być udzielane zgodnie z planem urlopów. Są one ustalane przez pracodawcę, który bierze pod uwagę wnioski pracowników i konieczność zapewnienia normalnego toku pracy. Opracowanie planu urlopów nie jest jednak obowiązkowe. Pracodawca może ustalić termin urlopu w porozumieniu z pracownikiem, dbając przy tym także o zapewnienie sprawnej organizacji.

Co z zaległym urlopem?

Jeśli zdarzy się, że pracownik nie wykorzysta do końca roku przysługującego mu urlopu, zgodnie z art. 168 kp, pracodawca ma obowiązek udzielić mu zaległego urlopu najpóźniej do 30 września następnego roku.

W wyroku z dnia 25 stycznia 2005 r. (I PK 124/05, Monitor Prawa Pracy z 2006 r. Nr 3, str. 119) Sąd Najwyższy stwierdził, iż pracodawca może pracownika wysłać na zaległy urlop wypoczynkowy, nawet gdy ten nie wyraża na to zgody. SN podniósł również, że prawo do urlopu wypoczynkowego określone jest przepisami o charakterze bezwzględnie obowiązującym i to w odniesieniu do obu stron stosunku pracy. Pracodawca jest zatem zobowiązany do udzielenia pracownikowi urlopu wypoczynkowego w określonym rozmiarze i terminie określonym według ustalonych zasad, a pracownik nie może zrzec się prawa do urlopu (art. 152 § 2 kp) i nie może odmówić wykorzystania urlopu udzielonego zgodnie z przepisami prawa pracy.

Nieudzielanie pracownikowi niewykorzystanego urlopu w terminie przewidzianym w art. 168 kp w większości przypadków będzie wykroczeniem przeciwko prawom pracownika, zagrożonym karą grzywny w wysokości od 1500 zł do 45 000 zł (art. 282 § 1 pkt 2 kp).

Kto i na jakich zasadach może dokonywać zmian w zaplanowanym urlopie?

  • Pracownik – na wniosek może on przesunąć zaplanowany termin urlopu ze względu na ważne przyczyny (art. 164. § 1 kp).
  • Pracodawca – z powodu szczególnych potrzeb pracodawcy, jeżeli nieobecność pracownika spowodowałaby poważne zakłócenia toku pracy (art. 164. § 2 kp). Dopuszczalne jest również odwołanie pracownika z urlopu, jednak tylko wówczas gdy jego obecności w zakładzie wymagają okoliczności nieprzewidziane w chwili rozpoczynania urlopu. Warto wspomnieć, że w takiej sytuacji pracodawca ma obowiązek pokrycia kosztów poniesionych przez pracownika bezpośrednio w związku z odwołaniem go z urlopu, np. koszty przelotu czy odwołania pobytu w hotelu. Ze względu na to odwołanie pracownika z urlopu ma miejsce tylko w ostateczności.

Dowiedz się więcej:
Czy pracodawca może odwołać pracownika z urlopu?

Urlop na żądanie

W ciągu roku kalendarzowego pracodawca ma obowiązek udzielenia pracownikowi na jego żądanie i we wskazanym przez niego terminie maksymalnie 4 dni urlopu. Pracownik chęć wzięcia urlopu może zgłosić natomiast najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu.

Możemy urlop ten wykorzystać jednorazowo lub pojedynczo w dowolnych odstępach czasowych. Jest częścią urlopu wypoczynkowego, dlatego też wykorzystuje się go w ramach wspomnianego wcześniej wymiaru podstawowego – 20 lub 26 dni.

Taki urlop nie musi być uwzględniony w planie urlopów i uzgodniony z pracodawcą. Jest przewidziany głównie na nagłe wydarzenia w naszym życiu, które uniemożliwiają podjęcie pracy danego dnia.

Dowiedz się więcej:
Urlop na żądanie

Urlop wypoczynkowy a urlop bezpłatny

Pracownik może wystąpić również na piśmie o udzielenie urlopu bezpłatnego. Jest to przerwa w wykonywaniu pracy, podczas której zawieszeniu ulegają obowiązki pracownika i pracodawcy. Odmiennie niż w przypadku urlopu wypoczynkowego czas ten nie jest wliczany do stażu pracy. Jak sama nazwa wskazuje, za okres zwolnienia ze świadczenia pracy nie przysługuje nam również wynagrodzenie.

Przepisy nie określają maksymalnego okresu, na jaki może być  on udzielony. Mógłby więc trwać nawet kilka lat. W przypadku urlopów bezpłatnych przekraczających 3 miesiące pracodawca i pracownik mogą przewidzieć możliwość wcześniejszego odwołania z urlopu, jeśli istnieją ku temu ważne powody.

Szukasz pracy w branży prawniczej?
Sprawdź na Law.Career