Czym jest zaprzeczenie macierzyństwa?
Zgodnie z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, matką dziecka jest kobieta, która je urodziła. Jeśli w akcie urodzenia jest wpisana jako matka kobieta, która dziecka nie urodziła, można żądać zaprzeczenia macierzyństwa. Jaki jest termin na wytoczenie powództwa o zaprzeczenie macierzyństwa. Komu ono przysługuje?
Powództwo o zaprzeczenie macierzyństwa
Gdy kobieta wpisana w akcie urodzenia dziecka nie jest jego matką (np. na skutek zamiany noworodków przez położną), dopuszczalne jest żądanie zaprzeczenia macierzyństwa. Obalenie pochodzenia dziecka od kobiety wpisanej w akcie urodzenia dziecka jako jego matka może natomiast nastąpić wyłącznie w drodze postępowania o zaprzeczenie macierzyństwa.
I tak, zgodnie z art. 61(12) § 2 ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy (dalej jako „kro”), powództwo o zaprzeczenie macierzyństwa dziecko wytacza przeciwko kobiecie wpisanej w akcie urodzenia dziecka jako jego matka, a jeżeli kobieta ta nie żyje – przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez sąd opiekuńczy. Zgodnie z art. 453(1) ustawy Kodeks postępowania cywilnego (dalej jako „kpc”), matka dziecka ma zdolność procesową także wtedy, gdy jest ograniczona w zdolności do czynności prawnych, jeżeli ukończyła lat 16. Dziecko może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie macierzyństwa w ciągu 3 lat od osiągnięcia pełnoletności (art. 61(14) § 1 kro).
Zgodnie z art. 61(12) § 3 kro matka wytacza powództwo przeciwko kobiecie wpisanej w akcie urodzenia dziecka jako jego matka i przeciwko dziecku, a jeżeli kobieta ta nie żyje – przeciwko dziecku. Pomiędzy kobietą wpisaną w akcie urodzenia jako matka dziecka i dzieckiem występuje współuczestnictwo konieczne oraz jednolite. Należy pamiętać, że w sytuacji takiej małoletnie dziecko reprezentuje przedstawiciel ustawowy (art. 66 kpc), czyli rodzice (art. 98 § 1 kro). Jeżeli po stronie pozwanej są kobieta wpisana w akcie urodzenia jako matka oraz dziecko, dla dziecka należy ustanowić kuratora.
Jeżeli natomiast powodem jest kobieta, która figuruje w akcie urodzenia jako matka, pozywa ona dziecko (art. 61(12) § 4 kro).
Ponadto powództwo o zaprzeczenie macierzyństwa może wytoczyć również mężczyzna, którego ojcostwo ustalono z uwzględnieniem macierzyństwa kobiety wpisanej w akcie urodzenia dziecka jako jego matka (art. 61(12) § 5 kro). Pozywa on dziecko i kobietę, a jeżeli ona nie żyje – dziecko.
Przeczytaj również:
Surogatki. Czy umowa o urodzenie dziecka jest w Polsce dozwolona?
Termin wytoczenia powództwa
Zgodnie z art. 61(13) § 1 kro, matka albo kobieta wpisana w akcie urodzenia dziecka jako jego matka może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie macierzyństwa w ciągu sześciu miesięcy od dnia sporządzenia aktu urodzenia dziecka. Również mężczyzna, którego ojcostwo ustalono z uwzględnieniem macierzyństwa kobiety wpisanej w akcie urodzenia dziecka jako jego matka, może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie macierzyństwa w ciągu roku od dnia, w którym dowiedział się, że kobieta, która figuruje w akcie urodzenia dziecka nie jest matką dziecka, nie później jednak niż do dnia osiągnięcia przez dziecko pełnoletności (art. 61(13) 2 kro).
Zgodnie z art. 61(14) § 1 kro dziecko po osiągnięciu pełnoletności może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie macierzyństwa w ciągu roku od dnia, w którym dowiedziało się, że nie pochodzi od kobiety wpisanej w akcie urodzenia jako jego matka. Jeżeli dziecko dowiedziało się o tej okoliczności przed dniem osiągnięcia pełnoletności, termin do wytoczenia powództwa biegnie od dnia osiągnięcia pełnoletności. Zgodnie z art. 10 Kodeksu cywilnego pełnoletnim jest ten, kto ukończył lat osiemnaście, lub małoletni, który zawarł małżeństwo, chociażby zostało ono później unieważnione.
Ustanie i zaprzeczenie macierzyństwa po śmierci dziecka
Niedopuszczalne jest ustalenie i zaprzeczenie macierzyństwa po śmierci dziecka. Zgodnie z art. 456 § 3 kpc, w razie śmierci dziecka postępowanie umarza się. Chyba że dziecko, które wytoczyło powództwo o ustalenie macierzyństwa, pozostawiło zstępnych, co prowadzi do zawieszenia postępowania. Jeżeli zstępni w ciągu 6 miesięcy od dnia wydania postanowienia o zawieszeniu postępowania nie zgłoszą wniosku o jego podjęcie, sąd postępowanie umorzy.
Z brzmienia art. 61(15) kro wynika, że do wstąpienia do procesu zstępnych konieczne jest wytoczenie powództwa przez dziecko. Jeżeli dziecko zmarło przed wniesieniem pozwu, przepis ten nie ma zastosowania. Możliwość kontynuowania sprawy nie dotyczy procesu o zaprzeczenie macierzyństwa (art. 456 § 3 kpc).
Odmienna sytuacja natomiast, uregulowana przez przepisy Kodeksu postępowania cywilnego, wystąpi wówczas, gdy po wytoczeniu przez dziecko powództwa o ustalenie lub zaprzeczenie macierzyństwa nastąpi śmierć pozwanych. W takim przypadku, zgodnie z art. 456 § 2 kpc, postępowanie zawiesza się do czasu ustanowienia przez sąd orzekający kuratora, który wstępuje do sprawy na miejsce zmarłego.
Inicjatywa prokuratora
Powództwo o ustalenie lub zaprzeczenie macierzyństwa może wytoczyć także prokurator. Będzie tak, jeżeli wymaga tego dobro dziecka lub ochrona interesu społecznego. Obie przesłanki nie muszą być spełnione łącznie. Jeżeli dziecko zmarło przed osiągnięciem pełnoletności, prokurator może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie macierzyństwa do dnia, w którym dziecko osiągnęłoby pełnoletność. Wytoczenie przez prokuratora powództwa o zaprzeczenie macierzyństwa nie jest dopuszczalne, jeżeli dziecko zmarło po osiągnięciu pełnoletności (art. 61(16) kro).