Fałszowanie pieniędzy i innych środków płatniczych

Każde państwo stara się bronić stabilności i wiarygodności obrotu przed fałszerzami banknotów, kart płatniczych czy papierów wartościowych. Jak została skonstruowana ta ochrona i jaka kara grozi fałszerzom pieniędzy?

Fałszowanie od zawsze, metody różne

Banknoty fałszowane są na wiele sposobów, które na bieżąco dostosowywane są do istniejących możliwości technicznych i zastosowanych na banknotach zabezpieczeń. Na przestrzeni lat wykorzystywano wiele technik – od najbardziej prymitywnych (jak ręczne rysowanie całego banknotu), przez technikę litograficzną, typograficzną, cynkograficzną, stalorytniczą, kserograficzną, druk offsetowy, aż po obecne techniki komputerowe i druk laserowy. Jednym ze sposobów fałszowania jest także przerabianie autentycznych banknotów, na których dokonuje się zmian w celu nadania im wyższej wartości. Inna metoda fałszerstwa polegała na preparowaniu prawdziwych banknotów, które cięto, sklejano i tworzono dodatkowy banknot.

Banknoty i ich zabezpieczenia

Obecnie banknoty posiadają szereg zabezpieczeń i cech charakterystycznych. Ich brak lub jakakolwiek niezgodność w stosunku do banknotów oryginalnych wskazuje, że mamy do czynienia z banknotem fałszywym. Określając autentyczność banknotu zwraca się przede wszystkim uwagę na jego wymiary, rodzaj papieru i jego kolor (papier zawiera włókna bawełniane, które nadają banknotom specyficzną strukturę, ponadto używa się także włókien fluorescencyjnych). Natomiast do licznych zabezpieczeń należy m. in. znak wodny, nitka zabezpieczająca, elementy widoczne w promieniach UV lub tylko pod odpowiednim kątem, numeracja czy hologramy.

Co na to kodeks karny?

Zgodnie z art. 310 § 1 ustawy Kodeks karny (dalej jako „kk”), kto podrabia albo przerabia polski albo obcy pieniądz, polski albo obcy znak pieniężny, który został ustalony jako prawny środek płatniczy, jednak nie został jeszcze wprowadzony do obiegu, inny środek płatniczy albo dokument uprawniający do otrzymania sumy pieniężnej albo zawierający obowiązek wypłaty kapitału, odsetek, udziału w zyskach albo stwierdzenie uczestnictwa w spółce lub z pieniędzy, innego środka płatniczego albo z takiego dokumentu usuwa oznakę umorzenia, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 5 albo karze 25 lat pozbawienia wolności.

Pieniądz i inne środki płatnicze

Pieniądz jest to znak pieniężny. Natomiast znakami pieniężnymi są banknoty i monety. Przedmiotem przestępstwa określonego w art. 310 kk może być pieniądz polski lub obcy. Pieniądzem polskim, zgodnie z art. 31 ustawy o Narodowym Banku Polskim, są znaki pieniężne, „banknoty i monety opiewające na złote i grosze”. Pieniądzem obcym są pozostające w obiegu prawne środki płatnicze innych państw, a także pieniądze Unii Europejskiej. Pojęcie pieniądza używane w komentowanym przepisie obejmuje także pieniądz bezgotówkowy, czyli występujący w postaci zapisu na rachunku bankowym, jako karta płatnicza lub jako tzw. pieniądz elektroniczny.

Natomiast przez inne środki płatnicze należy rozumieć papiery wartościowe oraz inne dokumenty wystawione w walucie polskiej lub obcej, pełniące rolę środka płatniczego (art. 2 ust. 1 pkt 6 ustawy Prawo dewizowe). Cechą charakterystyczną innego środka płatniczego jest możliwość posługiwania się nim w obrocie samodzielnie, tzn. bez dodatkowych czynności. W myśl postanowienia Sądu Najwyższego z 7 października 2003 r. (sygn. V KK 39/03), innym środkiem płatniczym jest także karta płatnicza i bankomatowo-płatnicza.

Podrabianie, przerabianie i usuwanie oznaki umorzenia

Zachowanie sprawcy penalizowane przez art. 310 kk polega na podrabianiu lub przerabianiu wskazanych przedmiotów bądź na usuwaniu z nich oznaki umorzenia. Podrabianie polega na wytworzeniu przedmiotu przypominającego pieniądz bądź inny wskazany przedmiot. Przerabianie  natomiast polega na dokonaniu zmian w autentycznym pieniądzu lub dokumencie. Usunięcie oznaki przerobienia sprowadza się do uczynienia jej w jakikolwiek sposób niewidoczną bądź pozbycia się jej (por. dekret  z 10 grudnia 1946 r. o umarzaniu utraconych dokumentów), zgodnie z którym umorzenia dokumentu można żądać w razie jego zniszczenia, zaginięcia lub bezprawnego zaboru.

Przeczytaj również:
Na czym polega pranie brudnych pieniędzy?

Puszczanie w obieg

Sprawca, który pieniądz, inny środek płatniczy lub znak pieniężny albo dokument określone w § 1 puszcza w obieg albo go w takim celu przyjmuje, przechowuje, przewozi, przenosi, przesyła albo pomaga do jego zbycia lub ukrycia, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10 (art. 310 § 2 kk). Puszczenie w obieg polega na przekazaniu innemu podmiotowi czy to przez dokonanie zapłaty, czy przez podarowanie. Nie ma znaczenia, czy osoba puszczająca w obieg otrzymała jakikolwiek ekwiwalent (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 27 kwietnia 1995 r., sygn. II AKr 101/95).

Z uwagi na to, w wypadku kiedy sprawca działał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej i wprowadził odbiorcę w błąd lub wykorzystał jego błąd albo niezdolność do należytego pojmowania znaczenia przedsiębranego działania, sprawca odpowiada na podstawie art. 310 § 2 kk i art. 286 § 1 kk (oszustwo) w kwalifikacji kumulatywnej. Nie ma też znaczenia, czy puszczenie w obieg miało miejsce na terytorium Polski, czy poza jej granicami.

Odpowiedzialność karna

W wypadku mniejszej wagi sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary (art. 310 § 3 kk). Co istotne, w przypadku przestępstwa fałszowania pieniędzy karalne jest także przygotowanie – zgodnie z art. 310 § 4 kk osoba czyniąca przygotowania do popełnienia przestępstwa określonego w art. 310 § 1 lub 2 kk, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.