Kim jest Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska?

Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska jest centralnym organem administracji rządowej, ds. ochrony środowiska oraz ochrony przyrody. Swoje zadania wykonuje przy pomocy Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska. Jego siedzibą jest dawny gmach Dyrekcji Naczelnej Lasów Państwowych.

Jak powstał GDOŚ? Ustawodawca powołał go na mocy ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko. Do jego zadań należy przede wszystkim wykonywanie zadań określonych w art. 127 wspomnianego aktu prawnego.

Zadania Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska

Do zadań Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska należy przede wszystkim współudział w realizacji polityki ochrony środowiska w zakresie ochrony przyrody i kontroli procesu inwestycyjnego. Oprócz tego musi on kontrolować, czy odpowiednie organy i służby zapobiegają szkodom w środowisku. Jeśli już do takiej szkody dojdzie, w jego kompetencjach jest dążenie do przywrócenia stanu poprzedniego. Te, jak i każde inne zadania GDOŚ wykonuje przy pomocy Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska.

Zgodnie ze wspomnianym już art. 127 do jego zadań należy również gromadzenie danych i sporządzanie informacji o sieci Natura 2000 i innych obszarach chronionych oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. Musi on także współpracować m. in. z:

• właściwymi organami ochrony środowiska innych państw i organizacjami międzynarodowymi oraz Komisją Europejską;
• Głównym Konserwatorem Przyrody i Państwową Radą Ochrony Przyrody w sprawach ochrony przyrody;
• organami jednostek samorządu terytorialnego w sprawach ocen oddziaływania na środowisko i ochrony przyrody;

Do jego obowiązków należy również udział w strategicznych ocenach, czy też w postępowaniach w sprawach transgranicznego oddziaływania na środowisko.

Natura 2000 – jest ona na tyle ważne, że wykonywanie zadań z nią związanych powtórzono w art. 127 aż 2 razy. W pierwszym przypadku chodziło o gromadzenie danych, w drugim o samo wykonywanie zadań określonych w ustawie o ochronie przyrody. GDOŚ ma jednak o wiele więcej zadań, w tym tych związanych z udziałem organizacji w systemie ekozarządzania i audytu (EMAS) na zasadach i w zakresie określonych w ustawie o krajowym systemie ekozarządzania i audytu (EMAS). Nikogo również nie zdziwi fakt, że Generalny Dyrektor ma obowiązek współpracować również z organizacjami ekologicznymi.

GDOŚ – podsumowanie

Podsumowując, zakres regulacji tegoż ustępu ma charakter ustrojowy i stanowi wyraz konstytucyjnej zasady praworządności. W ust. 1 znajduje się katalog zadań, które koncentrują się wokół:

• współudziału w realizacji polityki środowiskowej (procesu inwestycyjny),
• działań kontrolnych i naprawczych,
• współpracy z innymi organami i organizacjami w zakresie ochrony środowiska,
• udziału w postępowaniach w przedmiocie oddziaływania na środowisko,
• wykonywania zadań związanych z siecią Natura 2000.

Państwowa Rada Ochrony Przyrody

Zgodnie z art. 127 ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko, GDOŚ może zwracać się do Państwowej Rady Ochrony Przyrody o wydanie opinii w sprawach z zakresu ochrony przyrody należących do jego kompetencji.

Ustęp ten statuuje więc uprawnienie organu w zakresie możliwości zwracania się do wyżej wskazanej instytucji, celem uzyskania opinii w zakresie ochrony przyrody należących do jej kompetencji. Jakie są więc jej kompetencje? Zgodnie z art. 96 ust. 3 ustawy o ochronie przyrody są to:

• ocena realizacji ustawy, jak również ocena realizacji programu ochrony i zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej,
• opiniowanie strategii, planów, programów i projektów aktów prawnych dotyczących ochrony przyrody,
• przedstawianie wniosków i opinii w sprawach ochrony przyrody,
• popularyzowanie ochrony przyrody.

Organ wyższego stopnia

Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska pełni funkcję organu wyższego stopnia w rozumieniu Kodeksu postępowania administracyjnego w stosunku do regionalnych dyrektorów ochrony środowiska. Znaczy to tyle, że jest on organem właściwym do rozpatrywania środków odwoławczych (odwołań i zażaleń) od decyzji i postanowień wydanych przez regionalnych dyrektorów ochrony środowiska. GDOŚ jest również organem właściwym do przeprowadzenia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji orzeczeń wydanych przez regionalnych dyrektorów ochrony środowiska.

GDOŚ a ustawa o ochronie przyrody

Warto też wspomnieć, że w art. 91 ust. 1 pkt 1a) ustawy o ochronie przyrody Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska występuje jako organ w zakresie ochrony przyrody. Obok niego znajdują się takie osobistości jak:

• minister właściwy do spraw środowiska,
• wojewoda,
• regionalny dyrektor ochrony środowiska,
• marszałek województwa,
• dyrektor parku narodowego,
• starosta,
• wójt, burmistrz albo prezydent miasta.

GDOŚ a ustawa Prawo ochrony środowiska

W ustawie Prawo ochrony środowiska Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska również musiał znaleźć swoje miejsce. Zgodnie z art. 376 ust. 1 pkt 5) tego aktu prawnego jest on organem ochrony środowiska. W tym samym przepisie ustawodawca wymienił także:

• wójta, burmistrza lub prezydenta miasta;
• starostę;
• sejmik województwa;
• marszałka województwa;
• wojewodę;
• ministra właściwego do spraw klimatu;
• regionalnego dyrektor ochrony środowiska.

Kończąc, GDOŚ jest również uczestnikiem krajowego systemu ekozarządzania i audytu w rozumieniu ustawy o krajowym systemie ekozarządzania i audytu (EMAS).

Komu podlega GDOŚ?

Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska podlega ministrowi właściwemu do spraw środowiska, którym obecnie jest Minister Środowiska. Powołuje go Prezes Rady Ministrów na wniosek wspomnianego wyżej ministra. Premier ma prawo również odwołać Generalnego Dyrektora. Wracając jednak do powołania, może ono się odbyć jedynie w drodze oczywiście otwartego i konkurencyjnego naboru na to stanowisko. Tę zaszczytną funkcję może pełnić osoba spełniająca warunki ustawowe, dotyczące m.in. obywatelstwa, wykształcenia, doświadczenia zawodowego, niekaralności za przestępstwa umyślne.

Kim jest regionalny dyrektor ochrony środowiska?

Regionalny dyrektor ochrony środowiska jest organem administracji rządowej niezespolonej. Realizuje on zatem zadania przewidziane w ustawach. Działa na obszarze jednego województwa, a z tego wynika że jest ich w Polsce szesnastu. Do jego kompetencji należy wydawanie aktów prawa miejscowego w postaci zarządzeń. Jego zadania na obszarze właściwości, jakim jest województwo, odpowiadają zadaniom ustawowo zleconym Generalnemu Dyrektorowi Ochrony Środowiska. Jego urząd obsługuje regionalna dyrekcja ochrony środowiska. Tych jednostek budżetowych również powołano szesnaście. Każdego z regionalnych dyrektorów powołuje i odwołuje Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska.

Artykuł opracowany na podstawie – Ustawa o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. Komentarz red. dr Tomasz Filipowicz, Alicja Plucińska-Filipowicz, prof. dr hab. Marek Wierzbowski 2020