Mobbing a umowa cywilnoprawna

Przepisy dotyczące mobbingu zawarte w Kodeksie pracy odnoszą się jedynie do ochrony udzielanej osobom zatrudnionym na podstawie umowy o pracę. Nie oznacza to jednak, że osoby pracujące na umowach cywilnoprawnych, które doświadczają mobbingu, nie mogą się bronić. Mogą one bowiem dochodzić roszczeń na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego.

Czym jest mobbing?

W polskim prawie definicję mobbingu określono w Kodeksie pracy. Zgodnie z art. 94(3) § 2 Kodeksu pracy (dalej rownież jako „k.p.”) mobbing oznacza działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników. Co istotne, aby uznać daną osobę za ofiarę mobbingu, muszą zaistnieć wszystkie przesłanki jednocześnie, czyli:

• działania lub zachowania dotyczą pracownika lub skierowane są przeciwko niemu,
• działania lub zachowania są długotrwałe i uporczywe,
• zachowania lub działania polegają na nękaniu lub zastraszaniu,
• celem oddziaływania jest poniżenie lub ośmieszenie pracownika, odizolowanie go od współpracowników lub wyeliminowanie z zespołu,
• w efekcie prowadzonych działań u pracownika występuje zaniżona ocena przydatności zawodowej, a także poczucie poniżenia czy ośmieszenia albo odizolowanie lub wyeliminowanie go z zespołu współpracowników.

Mobbing – dotyczy tylko pracowników?

Jak wspomniano na wstępie, przepisy dotyczące mobbingu reguluje Kodeks pracy. Określa on prawa i obowiązki pracowników oraz pracodawców. Zgodnie z art. 2 k.p. pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę. Oznacza to, że przepisy Kodeksu pracy nie mają zastosowania do osób zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych. Mówimy o umowach zlecenia i umowach o dzieło. Osoby takie nie są jednak zupełnie pozbawione ochrony prawnej w przypadku, gdy zachowanie przełożonych lub współpracowników w stosunku do nich nosi znamiona mobbingu.

Mobbing a umowa cywilnoprawna – naruszenie dóbr osobistych

Działania i zachowania noszące znamiona mobbingu mogą zostać zakwalifikowane jako naruszenie dóbr osobistych. Zgodnie z art. 23 Kodeksu cywilnego (dalej również jako „k.c.”) dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w przepisach.

Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków. W szczególności może żądać, ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie (art. 24 § 1 k.c.).

Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny. Co więcej, zgodnie z art. 24 § 2 k.c. jeżeli wskutek naruszenia dobra osobistego doszło do wyrządzenia szkody majątkowej, poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych. Oznacza to, że osoby pracujące na podstawie umów cywilnoprawnych, które stałyby się ofiarami działań noszących znamiona mobbingu, mogą dochodzić swoich praw na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego, dotyczących naruszenia dóbr osobistych.

Mobbing a umowa cywilnoprawna – zadośćuczynienie pieniężne za naruszenie dobra osobistego

Jeżeli więc wobec zatrudnionego na podstawie umowy cywilnoprawnej stosuje się mobbing, wówczas na podstawie art. 448 k.c. (który ma zastosowanie w razie naruszenia wszelkich dóbr osobistych) można żądać powyższych zachowań osoby naruszającej dobra osobiste. Zgodnie z tym przepisem, w razie naruszenia dobra osobistego, sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia.

Przeczytaj również:
Za naruszenie dóbr osobistych nie zawsze należy się zadośćuczynienie

Legitymację do wytoczenia powództwa ma osoba pokrzywdzona będąca jednocześnie stroną stosunku cywilnoprawnego, pokrzywdzona działaniami lub zachowaniami noszącymi znamiona mobbingu, które w tej sytuacji będą stanowiły naruszenie dóbr osobistych.

Mobbing a umowa cywilnoprawna – czyn niedozwolony

Osoby, które doświadczyły mobbingu i nie są zatrudnione na podstawie umowy o pracę, mogą dochodzić wyżej wymienionego zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny. Co więcej, mogą też domagać się odszkodowania na podstawie przepisów o czynach niedozwolonych. Mogą powołać się bowiem na art. 415 k.c. Zgodnie z tym przepisem, kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia. Powołanie się na ten przepis wymaga jednak wykazania związku przyczynowego między naruszeniem, które miało miejsce, a powstałą szkodą. Gdy mowa o mobbingu, to najczęściej będzie to szkoda w postaci uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia. Udowodnienie, że taka szkoda zaistniała, stanowi podstawę do dochodzenia jej naprawienia przez zapłatę odszkodowania i jednoczesne pokrycie kosztów, które wiążą się z powrotem do zdrowia.