Głównym celem ubezpieczeń społecznych jest zabezpieczenie przed ryzykiem niezdolności do pracy. Składki opłacane przez pracodawcę i pracownika mają na celu właśnie rekompensatę strat spowodowanych niezdolnością do pracy, które mogą wystąpić w przyszłości. Kwestie świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych reguluje ustawa o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Jakie świadczenia przysługują niezdolnemu do pracy pracownikowi? Kiedy pracownik może utracić prawo do świadczeń?
Składkę wypadkową w całości opłaca pracodawca. Gromadzi się ją w funduszu wypadkowym, wydzielonym w ramach Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Wysokość składki na ubezpieczenie wypadkowe zależy od poziomu narażenia na ryzyko zawodowe oraz stopnia prawdopodobieństwa wystąpienia wypadku przy pracy i choroby zawodowej i wynosi od 0,40% do 8,12% podstawy wymiaru.
Zgodnie z ustawą o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych pracownikowi przysługują następujące świadczenia:
Zgodnie z ustawą o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego nie przysługują w razie:
Wina umyślna zachodzi wtedy, gdy pracownik swoim zachowaniem ma zamiar lub też godzi się na spowodowanie wypadku. Natomiast z rażącym niedbalstwem mamy do czynienia wtedy, gdy pracownik ma świadomość, że jego zachowanie wywoła określone skutki. Sądzi jednakże, że ich uniknie. Inna sytuacja może być taka, gdy pracownik nie przewidzi tych skutków, mimo iż powinien to zrobić. Ponadto pracownik musi być wyłącznie winnym wystąpienia wypadku. Należy to oceniać w granicach normalnego związku przyczynowego konkretnego zachowania pracownika i wywołanego tym skutku.
Stan nietrzeźwości i stan odurzenia należy rozpatrywać z punktu widzenia gotowości pracownika do pracy. Bowiem samo stawienie się pracownika do pracy w stanie po spożyciu nie oznacza automatycznie gotowości do jej wykonywania. Warunkiem pozostawania w dyspozycji pracodawcy jest gotowość pracownika do pracy. Oznacza to subiektywny zamiar jej wykonywania oraz obiektywną możliwość jej świadczenia. Nietrzeźwość pracownika wyłącza z istoty rzeczy jego gotowość do pracy (wyrok SN z dnia 7 marca 2006 roku, sygn. I UK 127/05). Podobnie należy interpretować przypadek, gdy pracownik znajduje się pod wpływem środków odurzających lub substancji psychotropowych.
Prawa do świadczeń dla rodziny są zachowane nawet w przypadkach wymienionych powyżej jako wyłączających tytuł do świadczeń dla ubezpieczonego. Jeśli na przykład dojdzie do śmierci pracownika, jego rodzinie nadal przysługują świadczenia z tytułu wypadku przy pracy.
Ponadto wyłączenia te dotyczą jedynie wypadków przy pracy. Brak jest w ustawie wyłączeń dotyczących choroby zawodowej.
Przeczytaj również:
Wypadek przy pracy – świadczenie nie tylko z ZUS
Wypadek przy pracy może powodować zbieg tytułów odpowiedzialności z kilku dziedzin prawa. Oprócz odpowiedzialności deliktowej, uregulowanej w prawie pracy, możemy mieć do czynienia z tą uregulowaną w prawie cywilnym. Ponadto wypadek przy pracy może wypełniać znamiona przestępstwa. To z kolei rodzi odpowiedzialność karną.
Dochodzenie roszczeń z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej z powództwa cywilnego wymaga wykazania, że to pracodawca przyczynił się do powstania szkody ze swojej winy.