Podatek od spadków i darowizn

Podatek od spadków i darowizn uregulowany został w ustawie z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn. Jak sama nazwa wskazuje, podatkowi podlegają takie zdarzenia jak dziedziczenie czy też otrzymanie darowizny. Pamiętać jednak należy, że podatkowi podlegają również nabycie rzeczy poprzez zasiedzenie lub nieodpłatne zniesienie współwłasności.

Podatek od spadków i darowizn dotyczy nabycia własności rzeczy znajdujących się na terytorium Polski. Kiedy nabycie własności rzeczy znajdujących się za granicą podlega podatkowi? Jeżeli w chwili otwarcia spadku lub zawarcia umowy darowizny nabywca był obywatelem polskim lub miał miejsce stałego pobytu na terytorium Polski.

Podatek od spadków i darowizn dotyczy tylko osób fizycznych. Stanowi niejako uzupełnienie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Darowizna na rzecz osób prawnych rozpoznawana jest jako zwykły przychód zgodnie z ustawą o podatku dochodowym od osób prawnych.

Podatek od spadków i darowizn - obowiązek podatkowy

Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (dalej jako „upsd”), podatkowi od spadków i darowizn podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej tytułem:

• dziedziczenia, zapisu zwykłego, dalszego zapisu, zapisu windykacyjnego, pole­cenia testamentowego;
• darowizny, polecenia darczyńcy;
• zasiedzenia;
• nieodpłatnego zniesienia współwłasności;
• zachowku, jeżeli uprawniony nie uzyskał go w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny lub w drodze dziedziczenia albo w postaci zapisu;
• nieodpłatnej: renty, użytkowania oraz służebności.

Obowiązek podatkowy ciąży na nabywcy własności rzeczy i praw majątkowych. Obowiązek podatkowy z tytułu dziedziczenia powstaje w chwili przyjęcia spadku. Co do zasady będzie to dzień uprawomocnienia się postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku lub dzień poświadczenia dziedziczenia dokonanego przez notariusza. W przypadku darowizny obowiązek podatkowy powstaje z chwilą spełnienia świadczenia (będzie to najczęściej data umowy darowizny) lub w przypadku darowizny nieruchomości będzie to data aktu notarialnego.

Podatkowi podlega również nabycie praw do wkładu oszczędnościowego na podstawie dyspozycji wkładem na wypadek śmierci oraz nabycie jednostek uczestnictwa na podstawie dyspozycji uczestnika funduszu inwestycyjnego otwartego albo specjalistycznego funduszu inwestycyjnego otwartego na wypadek jego śmierci (art. 1 ust. 2 upsd). Ustawa przewiduje także pewne enumeratywnie wymienione zwolnienia (por. art. 4 i 4a upsd). Dodatkowo ustawodawca zadecydował (w art. 9 upsd), że na powstanie obowiązku podatkowego i na jego zakres będą miały wpływ pewne czynniki. Są nimi:

• nabycie własności rzeczy i praw majątkowych przez nabywcę następuje od jednej osoby,
• przynależność nabywcy, na rzecz którego nastąpiło przysporzenie do określonej grupy podatkowej,
• wysokość czystej wartości nabycia.

Podatek od spadków i darowizn - nabycie od jednej osoby

Jak ustalić, czy w określonej sytuacji faktycznej dochodzi do powstania obowiązku podatkowego? Przede wszystkim należy stwierdzić, czy dane przysporzenie, o którym mowa w art. 1 upsd, przy uwzględnieniu zwolnień ustawowych (art. 4 i 4a upsd), nastąpiło od jednej i tej samej osoby.

W sytuacji nabycia przez osobę fizyczną własności rzeczy i praw majątkowych od różnych osób konsekwencje podatkowe przysporzenia w rozumieniu tego przepisu należy rozpatrywać oddzielnie. Przepis wyraźnie bowiem stanowi o nabyciu od „jednej osoby”. Ustawodawca w wymienionym przepisie nie wskazuje przy tym rodzaju osób, od których przysporzenie na rzecz nabywcy prowadzi do konieczności uwzględnienia regulacji komentowanego artykułu.

Wobec powyższego należy przyjąć, biorąc pod uwagę przedmiot opodatkowania i rodzaj osób podlegających opodatkowaniu (czyli osoby fizyczne), że osobami, o których mowa w art. 9 upsd, są, co do zasady, z całą pewnością osoby fizyczne i osoby prawne w rozumieniu Kodeksu cywilnego.

Z tego też powodu, przykładowo w przypadku darowizny udzielonej przez małżonków z majątku wspólnego, opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn podlega nabycie przez nabywcę własności rzeczy i praw majątkowych otrzymanych oddzielnie od każdego z małżonków. Takie uzasadnienie przedstawił Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu w wyroku z 30 marca 2017 r., sygn. I SA/Wr 1401/16.

Deklaracja i rozliczenie podatku

W terminie miesiąca od powstania obowiązku podatkowego należy złożyć do właściwego urzędu skarbowego zeznanie podatkowe o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych na formularzu SD-3. Podatek od spadków i darowizn płacimy dopiero po otrzymaniu z urzędu skarbowego decyzji ustalającej wysokość podatku. Termin na zapłatę podatku wynosi 14 dni od dnia otrzymania decyzji ustalającej podatek. Wysokość podatku obliczana jest według skali progresywnej (stawki podatku to – 3%, 5% oraz 7% podstawy opodatkowania).

W przypadku darowizn dokonanych w formie aktu notarialnego płatnikami podatku są notariusze. Obowiązek składania zeznań podatkowych nie dotyczy przypadków, w których podatek jest pobierany przez notariusza.

Podatek od spadków i darowizn - zwolnienia podatkowe

Biorąc pod uwagę fakt, że nieodpłatne przekazywanie majątku odbywa się najczęściej pomiędzy osobami z najbliższej rodziny, ustawa o podatku od spadków i darowizn przewiduje w tym zakresie zwolnienia.

Zgodnie z art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli:

• zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego (takiego zgłoszenia dokonuje się na formularzu SD-Z2);
• w przypadku darowizny środków pieniężnych udokumentują ich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek bankowy.

Obowiązek zgłoszenia (czyli złożenia do urzędu skarbowego ww. formularza SD-Z2) nie obejmuje przypadków, gdy:

• wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby lub po tej samej osobie w okresie 5 lat, poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, nie przekracza kwoty 9.637 zł lub
• nabycie następuje na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego albo w tej formie zostało złożone oświadczenie woli jednej ze stron.

Jeśli wartość nabytego np. w postaci darowizny majątku jest niższa od kwoty 9.637 zł, zawiadamianie urzędu nie jest wymagane. Należy pamiętać, iż w przypadku wartości wyższej niż 9.637 zł, darowizna będzie wolna od podatku tylko w sytuacji, jeśli podatnik zgłosi fakt nabycia majątku do urzędu skarbowego.

Przeczytaj również:
Kwoty wolne od podatku w przypadku spadków i darowizn

Kto składa formularz SD-Z2?

Pamiętaj, poniższe przypadki dotyczą tylko rzeczy i praw majątkowych (majątku), które są w Polsce. A jeśli znajdują się za granicą — to tylko jeśli jesteś obywatelem Polski albo Polska była twoim stałym miejscem zamieszkania w chwili zawarcia umowy darowizny albo w momencie śmierci osoby, która zostawiła ci spadek (spadkodawcy).

Każdy, kto spełnia WSZYSTKIE poniższe wymagania:

• dostał majątek przez:
  • dziedziczenie,
  • zapis zwykły, dalszy albo windykacyjny,
  • polecenie testamentowe,
  • zachowek,
  • dyspozycję bankową wkładem na wypadek śmierci,
  • dyspozycję uczestnika otwartego funduszu inwestycyjnego albo specjalistycznego otwartego funduszu inwestycyjnego,
  • nieodpłatne zniesienie współwłasności,
  • darowiznę albo polecenie darczyńcy,
  • nieodpłatną rentę, czyli regularnie dostaje od kogoś pieniądze albo rzeczy,
  • nieodpłatne użytkowanie,
  • nieodpłatną służebność.
• dostał majątek od jednej z poniższych osób:
  • żony, męża,
  • córki, syna, wnuczki, wnuka, prawnuczki, prawnuka,
  • matki, ojca, babci, dziadka, prababci, pradziadka,
  • pasierbicy, pasierba,
  • siostry, brata,
  • macochy, ojczyma,
• ma obywatelstwo albo mieszka na stałe w jednym z poniższych krajów:
  • Polska,
  • inny kraj Unii Europejskiej,
  • Islandia,
  • Liechteinstein,
  • Norwegia.

Kto NIE składa formularza SD-Z2?

Każdy, kto spełnia WSZYSTKIE poniższe warunki:

• dostał majątek na podstawie umowy darowizny albo nieodpłatnego zniesienia współwłasności, którą zawarł u notariusza,
• wartość majątku, który dostał w ciągu 5 lat od jednej osoby łącznie (i z darowizny, i ze spadku), NIE PRZEKRACZA 9 637 zł. Na przykład: ojciec dał synowi w darowiźnie kolekcję płyt o wartości 400 zł w 2010 roku. W 2015 roku ojciec umiera i syn dostaje z jego dyspozycji bankowej na wypadek śmierci 8 000 zł. W sumie więc ma majątek po ojcu w wysokości 8 400 zł.

Kiedy złożyć formularz

Do 6 miesięcy od momentu, gdy powstał obowiązek podatkowy. Ten moment zależy od sposobu, w jaki dostaniesz spadek lub darowiznę. Sprawdź poniżej.

Co, gdy minie 6 miesięcy?

Jeśli dowiesz się, że został ci przekazany spadek lub darowizna już po upływie 6 miesięcy, wyjątkowo możesz skorzystać ze zwolnienia z podatku. Złóż wtedy formularz do 6 miesięcy od dnia, w którym się o tym dowiesz. Razem z formularzem dostarcz dokument, który potwierdzi, kiedy została ci przekazana informacja o spadku lub darowiźnie. Na przykład: umarł twój ojciec i dostajesz po nim spadek. Formularz w tej sprawie został przez ciebie złożony terminowo. Rok później dostajesz list polecony, w którym bank informuje cię, że ojciec był właścicielem jeszcze jednego konta w banku. Konto to nie było jednak wymienione w zaświadczeniu, który wydał ci bank miesiąc po śmierci ojca. Składasz więc dodatkowy formularz SD-Z2. Do 6 miesięcy od dnia, w którym dotarła do ciebie informacja z banku.

Jeśli nie złożysz formularza w tym czasie (spóźnisz się choćby jeden dzień) albo nie udokumentujesz otrzymania pieniędzy, zapłacisz podatek. Sprawdź, jak złożyć zeznanie podatkowe o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych (formularz podatkowy SD-3).

Jeśli dopiero w trakcie kontroli urzędu skarbowego albo urzędu celno-skarbowego przyznasz się do majątku, który masz z darowizny lub polecenia darczyńcy, zapłacisz podatek w wysokości 20% wartości tego majątku.